Pracodawcy mają obowiązek zapewnić pracownikom odpowiednie warunki pracy. W związku z tym w trakcie upałów powinni swoim podwładnym zagwarantować m.in. dostęp do zimnych napojów. Jeżeli pracodawca nie wypełni swoich obowiązków, grozi mu kara w wysokości nawet 30 tysięcy złotych.

Przepisy nie określają maksymalnej temperatury, jaka powinna występować w pomieszczeniach pracy, aby można w nich było pracować. Wyjątek stanowi przypadek młodocianych pracowników, którym nie można zlecać prac, gdy temperatura w pomieszczeniu przekracza 30 st. Celsjusza, a wilgotność powietrza jest powyżej 65 proc. Ponadto dodatkową opieką - oprócz małoletnich - prawo otacza również kobiety w ciąży i karmiące piersią.

Ustawodawca przewidział natomiast szczegółowe rozwiązania w sprawie pracy w warunkach podwyższonej temperatury powietrza, którą stanowi:
  • praca wykonywana na otwartej przestrzeni - przy temperaturze ponad 25°C;
  • praca wykonywana w pomieszczeniach zamkniętych - przy temperaturze ponad 28°C.

Zimne napoje dla pracowników

Pracownikom wykonującym pracę w takich warunkach pracodawca jest zobowiązany dostarczyć odpowiednie (zimne) napoje. Tylko od jego uznania zależy jednak ich rodzaj - podwładny nie może żądać soku zamiast wody mineralnej, nie ma również prawa do domagania się ekwiwalentu zamiast napojów.

Napoje powinny być udostępnione nieodpłatnie w ciągu całej zmiany roboczej. Kodeks pracy i rozporządzenia ministra pracy nie regulują dokładnie, jaka ilość zimnych napojów przypada na pracownika. Oznacza to, że każdemu należy zapewnić taką ilość, aby wystarczyło mu to na cały dzień pracy. Nie określono też, w jakiej formie napoje powinny być dostarczone - może być to więc stały dostęp do butelek z wodą mineralną lub innymi napojami chłodzącymi, jak i ogólnodostępny dystrybutor. Rodzaj napoju powinien jednak zostać wcześniej skonsultowany ze związkami zawodowymi.

Ponadto osoby pracujące na otwartej przestrzeni i wykonujące zadania, przy których można się pobrudzić, powinny mieć zapewnioną wodę do celów higienicznych. Pracodawca musi w takim przypadku dostarczyć każdemu pracownikowi co najmniej 90 litrów wody dziennie do mycia.

Klimatyzacja lub wiatraki

Oprócz dostarczenia zimnych napojów pracodawca w czasie upałów jest zobowiązany zapobiegać wysokim temperaturom w pomieszczeniach, w których wykonywana jest praca. Dlatego też powinien, w miarę możliwości technicznych i finansowych, zainstalować w pomieszczeniach klimatyzację lub nowoczesne systemy wentylacyjne.

Pracodawca ma również obowiązek instalacji rolet lub żaluzji, by poprawić zatrudnionym komfort pracy - pozwalają one bowiem nie tylko utrzymać stałą temperaturę w pomieszczeniach, ale również chronią pracowników przed refleksami świetlnymi na ekranach monitorów.

Krótszy czas pracy? Przepisy tego nie nakazują

Ponadto pracodawca w związku z wysokimi temperaturami może wprowadzić dodatkowe lub dłuższe przerwy lub odpowiednio skrócić czas pracy, jednak - zgodnie z przepisami - nie ma takiego obowiązku. Jeżeli się natomiast na to zdecyduje, nie ma prawa do obniżenia z tego tytułu wynagrodzenia pracownikom.

Pracownicy, które wyjątkowo źle znoszą upały, mogą też poprosić szefa o zgodę na opuszczenie pracy lub zmianę miejsca jej wykonywania. Z kolei osoby pracujące na świeżym powietrzu w podobnej sytuacji mogą liczyć na dzień wolny - na podstawie przepisów Kodeksu pracy o warunkach zagrażających zdrowiu lub życiu.

Ponadto jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenia dla zdrowia i życia pracownika, ten ma prawo powstrzymać się od wykonywania obowiązków, niezwłocznie powiadamiając o tym przełożonego. Pracownik zachowuje przy tym prawo do wynagrodzenia za ten czas.

Nie ma zimnych napojów? Będzie grzywna

Za niezapewnienie pracownikom odpowiednich warunków pracy pracodawcy grozi kara grzywny. Jeżeli inspektor Państwowej Inspekcji Pracy stwierdzi nieprawidłowość i naruszenie przepisów (na przykład w postaci braku odpowiednich napojów), może wymierzyć pracodawcy mandat karny w wysokości od 1 tys. do 2 tys. zł, a w przypadku tak zwanej recydywy - do 5 tys. zł.

W przypadku, gdy sprawa trafi do sądu, ten może wymierzyć wyższą grzywnę, sięgającą maksymalnie 30 tysięcy złotych.

Pracodawca zobowiązany jest zapewnić zatrudnionym napoje (zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów):
1. w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C;
2. w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCl) powyżej 1000;
3. przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C;
4. przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet;
5. na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94)
Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. Nr 60, poz. 279)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zm.)
Załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. Nr 200, poz. 2047 ze zm.)