Za przeprowadzenie kwalifikacji wojskowej odpowiadają wojewodowie przy współudziale szefów wojewódzkich sztabów wojskowych i wojskowych komendantów uzupełnień oraz starostów i wójtów lub burmistrzów (prezydentów miast). Przeprowadzeniem kwalifikacji na terenie powiatu kieruje więc starosta, a miasta na prawach powiatu - prezydent miasta.
Kto podlega kwalifikacji wojskowej
Mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym ukończyli 18 lat, są poprzez numer PESEL ewidencjonowani w urzędach gmin. Rejestracje przeprowadzają wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci) miast, a osoba podlegająca kwalifikacji wojskowej nie musi być przy tym obecna. Natomiast mężczyźni, którzy kończą lat dziewiętnaście, mają obowiązek stawić się do kwalifikacji w określonym terminie i miejscu.
Także dziewiętnastoletnie kobiety podlegają obowiązkowej kwalifikacji, o ile w danym roku szkolnym lub akademickim kończą naukę:
- w publicznych i niepublicznych uczelniach na kierunkach: analityka medyczna, farmacja, lekarski, lekarsko-dentystyczny, pielęgniarstwo, psychologia, ratownictwo medyczne, weterynaria;
- w szkołach policealnych na kierunkach: farmacja, ratownictwo medyczne, weterynaria.
Dobrowolnie do kwalifikacji wojskowej mogą się stawić również ochotnicy - zarówno kobiety, jak i mężczyźni - niezależnie od posiadanych kwalifikacji i wykształcenia, o ile ukończyli osiemnaście lat, a nie przekroczyli jeszcze dwudziestu czterech (liczy się termin do końca danego roku kalendarzowego).
Do kiedy trzeba się stawić na kwalifikacji
Obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej trwa do końca roku kalendarzowego, w którym dana osoba kończy 24 lata. Jeżeli do tego czasu poborowy nie był w stanie stawić się przed komisją, musi to zrobić - po ustaniu przeszkody powinien niezwłocznie zgłosić się do WKU właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.
Obowiązek ten trwa do czasu ukończenia przez mężczyzn pięćdziesiątego roku życia, a w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny do ukończenia sześćdziesiątego roku życia.
Kategorie zdolności do czynnej służby wojskowej
Celem kwalifikacji wojskowej jest założenie zgłaszającym się obowiązkowo i ochotnikom ewidencji wojskowej oraz wydanie wojskowego dokumentu osobistego (książeczki wojskowej), ale przede wszystkim zbadanie psychicznych i fizycznych predyspozycji danej osoby do odbywania służby wojskowej. Dokonują tego powiatowe i wojewódzkie komisje lekarskie (każda w swoim zakresie działania).
Na podstawie badań przeprowadzonych przez lekarzy wchodzących w skład powiatowej komisji lekarskiej, osobie podlegającej kwalifikacji wojskowej przydziela się kategorię zdrowia:
- „A” - zdolny do czynnej służby wojskowej, co oznacza zdolność do odbywania lub pełnienia określonego rodzaju czynnej służby wojskowej, a także zdolność do odbywania służby w obronie cywilnej lub służby zastępczej;
- „B” - czasowo niezdolny do czynnej służby wojskowej, co oznacza przemijające upośledzenie ogólnego stanu zdrowia albo ostre lub przewlekłe stany chorobowe, które w okresie do 24 od dnia badania rokują odzyskanie zdolności do służby wojskowej w czasie pokoju;
- „D”- niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju;
- „E” - trwale i całkowicie niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
Przeniesienie do rezerwy
Orzeczenie powiatowej komisji lekarskiej uprawomocnia się po 14 dniach (i przez tyle czasu dana osoba może odwołać się od tej decyzji) i wtedy wszyscy, którzy dostali kategorię A” lub „D” zostają przeniesieni z urzędu do rezerwy, co oznacza, że mają uregulowany stosunek do służby wojskowej. Tym samym osoby z kategorią „A” mogą być powołane do służby wojskowej w czasie pokoju tylko i wyłącznie w trybie ochotniczym, na wniosek osoby zainteresowanej.
Z kolei osoby z kategorią „B” nie zostają przeniesione do rezerwy i po upływie okresu niezdolności do czynnej służby wojskowej zostaną wezwane na kolejną kwalifikację wojskową, w celu orzeczenia nowej kategorii.
Natomiast osoby z orzeczoną kategorią zdolności „E” po tym, jak orzeczenie stanie się ostateczne zostaną skreślane z ewidencji wojskowej i nie będą podlegały obowiązkowi służby wojskowej.