Pani Grażyna jest pracownikiem oświaty. W jej zakładzie pracy działa kasa zapomogowo-pożyczkowa, ale nie wszyscy mogą do niej należeć. Zapisy są uzależnione od członkostwa w związku zawodowym. Pracownicy, którzy chcą się wypisać ze związku, są wyrzucani z kasy, a jeśli do niego nie należą, nie mogą do niej przystąpić. Nie pomagają żadne interwencje.
– Czy można uzależniać uczestnictwo w kasie zapomogowo-pożyczkowej od członkostwa w związku zawodowym? – pyta pani Grażyna.
– Ja uważam, że tak być nie powinno – dodaje.
Pani Grażyna ma rację. Taka sytuacja nie powinna mieć miejsca, to niezgodne z prawem. Członkami kas zapomogowo-pożyczkowych w zakładach pracy mogą być pracownicy, emeryci i renciści bez względu na przynależność związkową. Związki zawodowe sprawują nad kasami jedynie nadzór społeczny. Skreślenie z listy członków nie może nastąpić z dowolnych przyczyn. Przepisy precyzują sytuacje, w których może do niego dojść.
Dzieje się tak:
● na pisemne żądanie członka kasy zapomogowo-pożyczkowej;
● w razie ustania zatrudnienia, z wyjątkiem przejścia na emeryturę lub rentę;
● w razie śmierci członka kasy;
● w wyniku uchwały zarządu kasy, jeżeli członek kasy nie dopełni obowiązków, czyli nie wpłaci wpisowego lub wkładu członkowskiego, nie przestrzega statutu i uchwał organów kasy zapomogowo-pożyczkowej.
Oczywiście w takich przypadkach skreślone osoby odzyskują swoje wkłady członkowskie w terminie określonym w statucie. Nasza czytelniczka może złożyć do prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Prawo przewiduje karę grzywny albo ograniczenia wolności za dyskryminację pracownika z powodu pozostawania poza związkiem zawodowym.
Prócz tego, jeżeli sąd rejestrowy stwierdzi, że działalność związku zawodowego jest sprzeczna z ustawą, może wezwać związek do usunięcia naruszenia prawa w terminie co najmniej 14 dni. Jeżeli to nie odniesie skutku, sąd może orzec grzywnę wobec poszczególnych członków organu związkowego w wysokości do 5 tys. zł.
Może również wyznaczyć władzom związku zawodowego termin przeprowadzenia nowych wyborów do organu związku pod rygorem zawieszenia działalności. Kasy zapomogowo-pożyczkowe mogą być tworzone w tych zakładach pracy, w których co najmniej 10 pracowników zadeklaruje gotowość przynależności, przy czym w jednym zakładzie pracy może działać tylko jedna kasa zapomogowo-pożyczkowa. O utworzeniu kasy zapomogowo-pożyczkowej decydują jej założyciele, którzy uchwalają jej statut i wybierają przewidziane w nim organy. Członkowie przyjmowani są na podstawie złożonej deklaracji, a zarząd kasy nie później niż w ciągu miesiąca od dnia jej złożenia podejmuje uchwałę o przyjęciu.
Podstawa prawna
Art. 35, 36, 39 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.).
Par. 2, 3, 5–8, 11, 12 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładzie pracy z dnia 19 grudnia 1992 r. (Dz.U. nr 100, poz. 502).
Krzysztof Baszczyński, wiceprezes zarządu głównego Związku Nauczycielstwa Polskiego
Funkcjonowanie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz.U. nr 100, poz. 502), wydane na podstawie upoważnienia zawartego w art. 39 ustawy z dnia 23 maja 1991 ro. o związkach zawodowych (t.j. Dz. U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.). Celem funkcjonowania pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej jest udzielanie jej członkom pomocy materialnej w formie pożyczek długo- i krótkoterminowych, a w miarę posiadanych środków również zapomóg. Odbywa się to na zasadach określonych w statucie. Warto również pamiętać, że pracodawca ma pewne obowiązki względem kasy. Zapewnia on obsługę kasy w szczególności poprzez prowadzenie księgowości, obsługi kasowej i prawnej, dokonywanie na rzecz kasy potrąceń w listach płac, listach wypłat i zasiłków chorobowych i zasiłków wychowawczych, wpisowego, wkładów miesięcznych i rat pożyczek. Na mocy ustawy o związkach zawodowych członkami kasy mogą być pracownicy, emeryci i renciści bez względu na przynależność związkową i rodzaj wykonywanej pracy. W przypadku czytelniczki nastąpiło więc rażące naruszenie art. 39 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. To błąd, który nie powinien był się zdarzyć. Zważywszy na to, że kasa zapomogowo-pożyczkowa pozostaje poza strukturą związku zawodowego, ani statut ZNP, ani – jak wynika z moich wiadomości – statuty innych związków zawodowych nie zawierają postanowień odnoszących się do funkcjonowania kas.
