Subskrybuj nas na Youtube
Choć do opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię pozostało tylko sześć tygodni, to wciąż jest wiele niewiadomych. Pewne jest jednak, że beneficjenci umowy o wystąpieniu zachowają swoje uprawnienia.
Brexit przyniesie wiele wyzwań. Stworzy też nową rzeczywistość, na którą nie wszyscy jesteśmy jeszcze przygotowani, a z którą będziemy musieli się zmierzyć już za sześć tygodni. Dotyczy to również sfery mobilności pracowników pomiędzy Polską a Wielką Brytanią.
Status obywateli UE w Wielkiej Brytanii oraz Brytyjczyków w państwach członkowskich UE ulegnie zasadniczej zmianie. Częściowo zachowają oni swoje uprawnienia pobytowe, o ile wcześniej zamieszkiwali na terytorium danego kraju. Wielka Brytania stanie się jednak państwem trzecim dla Unii Europejskiej, konsekwencją czego będzie wyłączenie stosowania swobody przepływu pracowników. Zatrudnienie obywateli UE w Wielkiej Brytanii czy Brytyjczyków w państwach członkowskich UE będzie wymagało uzyskania odpowiednich zezwoleń. Ograniczeniom podlegać będzie także delegowanie pracowników do/lub z Wielkiej Brytanii.
Na podstawie umowy o wystąpieniu
Umowa o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej zapewniła osobom dotychczas korzystającym ze swobody przepływu osób możliwość kontynuowania pobytu w dotychczasowym miejscu. Uprawnienie przysługuje, jeśli przed upływem okresu przejściowego Brytyjczyk lub obywatel UE lub członkowie ich rodzin korzystają z prawa pobytu oraz zamierzają pozostać w danym kraju po 31 grudnia 2020 r. Ważne, aby wjazd nastąpił przed tą datą. Beneficjenci umowy zachowają nie tylko prawo do pobytu w konkretnym państwie, ale również prawo do pracy na dotychczasowych warunkach, tj. bez konieczności spełnienia dodatkowych wymogów. Uprawnienia te nabywane są na podstawie umowy o wystąpieniu, przy założeniu spełnienia wskazanych warunków. Państwa będące jej stronami nie mogą uzależnić nabycia prawa przez obywateli od dodatkowych przesłanek. Mogą jednak zobowiązać osoby pozostające na ich terytorium, począwszy od 2021 r., do przejścia przez procedurę potwierdzenia nabycia uprawnień na podstawie umowy o wystąpieniu. Tym samym przyznanie statusu może być potwierdzone przez dodatkowe dokumenty. Przy czym ich wydawanie zależy od państwa-strony umowy o wystąpieniu.
Settled status i pre-settled status na Wyspach
Wielka Brytania wprowadziła już procedurę potwierdzenia nabycia uprawnień z umowy o wystąpieniu w stosunku do obywateli UE i członków ich rodzin zamierzających pozostać tam po zakończeniu okresu przejściowego. Osoby te muszą wystąpić o przyznanie im specjalnego statusu pobytowego, tzw. settled status (dla osób przebywających na Wyspach co najmniej pięć lat) lub pre-settled status (w przypadku pobytu poniżej pięciu lat). Wnioski o nadanie statusu będą przyjmowane do 30 czerwca 2021 r. Jednak, aby uzyskać jeden ze statusów, należy wykazać, iż pobyt w Wielkiej Brytanii rozpoczął się jeszcze przed 1 stycznia 2021 r.
Osoby, którym nadany zostanie settled status lub pre-settled status, nie otrzymają dokumentu potwierdzającego ten fakt. Do 31 grudnia 2025 r. będą mogli oni jednak wjechać do Wielkiej Brytanii na podstawie paszportów lub dowodów osobistych.
Tymczasem w Polsce…
Obecnie rząd pracuje nad projektem ustawy o zmianie ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: projekt nowelizacji ustawy o wjeździe na terytorium RP; ostatnia wersja z 21 października br.). Projekt ten obejmuje swoim zakresem również status Brytyjczyków pozostających w naszym kraju po 1 stycznia 2021 r. Planuje się, że w tym dniu ustawa wejdzie w życie.
Zgodnie z ww. projektem obywatele Wielkiej Brytanii oraz członkowie ich rodzin, którzy pozostaną w Polsce po zakończeniu okresu przejściowego, będą mogli korzystać z dotychczasowych dokumentów wydanych im jako obywatelom UE lub członkom rodziny obywateli UE. Jednak posiadane przez nich zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE i dokumenty potwierdzające prawo stałego pobytu, a także karty czasowego i stałego pobytu członków rodziny zachowają ważność przez okres, na który zostały wydane, lecz nie dłużej niż do 31 grudnia 2021 r. Data ta będzie jednocześnie ostatnim dniem, w którym będzie możliwe złożenie wniosku o wydanie nowych dokumentów. Mogą to być również zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu czy karty pobytu dla członków rodzin, przy czym umieszczona na nich zostanie adnotacja „Art. 50 TUE, Art. 18 ust. 4 Umowy Wystąpienia”, wskazująca na nowy status pobytowy. Procedura ubiegania się o te dokumenty będzie przebiegała tak jak w przypadku obywateli UE.
Stanowisko MRPiT z 9 listopada 2020 r. wydane dla DGP
Ułatwienia dla obywateli brytyjskich dotyczące pobytu i pracy w Polsce po zakończeniu okresu przejściowego związanego z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej, tj. od 1 stycznia 2021 r., są przewidziane w obowiązującej umowie o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz w projekcie ustawy o zmianie ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin oraz niektórych innych ustaw. (…)
Jeżeli chodzi natomiast o kwestię delegowania pracowników, to po zakończeniu 31 grudnia br. okresu przejściowego, o którym mowa w Umowie o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, delegowanie pracowników do Polski po tym dniu przez pracodawców mających siedzibę na terytorium UK odbywać się będzie na zasadach obowiązujących pracodawców spoza UE. Oznacza to, że pracodawca delegujący z UK w stosunku do pracowników delegowanych, którzy rozpoczną pracę w Polsce po 31 grudnia 2020 r., zobowiązany będzie przestrzegać wszystkich przepisów związanych z delegowaniem pracownika na terytorium Polski (analogicznie jak pracodawcy z UE),a dodatkowo: wskazać osobę przebywającą na terytorium RP, posiadającą dokumenty potwierdzające wypełnienie obowiązków nałożonych na podmiot delegujący, działającą w imieniu pracodawcy i upoważnioną do reprezentowania go wobec Państwowej Inspekcji Pracy oraz przestrzegać przepisów dotyczących legalności zatrudnienia cudzoziemca w Polsce, w tym uzyskania w stosownych przypadkach zezwoleń na pracę dla cudzoziemców.
Oznacza to istotną zmianę sytuacji od 1 stycznia 2021 r. dla pracodawców delegujących z UK do Polski i ich pracowników. Przy czym należy zastrzec, że sytuacja ta może się inaczej kształtować w zależności od tego, czy i w jakim brzmieniu zostanie zawarte porozumienie dotyczące przyszłych relacji UE i UK oraz czy będzie ono regulować kwestie delegowania pracowników z terytorium Unii Europejskiej do UK.
Szczegółowe informacje dotyczące delegowania oraz wzory dokumentów dostępne są w języku polskim i angielskim na stronie www.biznes.gov.pl/delegowanie, w szczególności w zakładce: Delegowanie pracowników z krajów trzecich (…).
Podstawa prawna: art. 26 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2206 oraz z 2020, poz. 1423)
Stanowisko MSWiA z 30 października 2020 r. wydane dla DGP
Obecnie procedowany jest projekt ustawy o zmianie ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin oraz niektórych innych ustaw (UC51). Jest on już po uzgodnieniach międzyresortowych, obecnie jest na etapie przyjęcia przez Komitet do Spraw Europejskich i Komitet Rady Ministrów ds. Cyfryzacji. Zostały w nim zawarte rozwiązania dotyczące brytyjskich pracowników delegowanych, którzy co do zasady nie zostali objęci Umową Wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE.
Projekt zakłada, że od 1 stycznia 2021 r. pobyt tych osób w Polsce (delegowanych jeszcze w trakcie okresu przejściowego) będzie uznawany do końca 2021 r. za legalny, a osoby te będą mieć możliwość złożenia (również do końca 2021 r.) wniosku o projektowane dla nich zezwolenie na pobyt czasowy. Zgodnie z projektem zezwolenie to będzie wydawane na 5 lat. Następnie, po okresie 5-letniego legalnego i nieprzerwanego pobytu w Polsce, cudzoziemcy ci będą uprawnieni do ubiegania się o zezwolenie na pobyt stały. Zakłada się, że osoby te będą uprawnione do pracy w Polsce bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę. Podkreślamy, że zaproponowane rozwiązania odnoszą się do prawa pobytu wspomnianej wyżej kategorii cudzoziemców, a nie prawa podmiotów brytyjskich do dalszego świadczenia usług w Polsce.
Mobilność pracownicza po okresie przejściowym
Począwszy od 1 stycznia 2021 r. osoby, które nie są beneficjentami umowy o wystąpieniu (tj. te, które nie korzystały z prawa pobytu przed zakończeniem okresu przejściowego i wjadą do Wielkiej Brytanii albo do państwa UE po 1 stycznia 2021 r.), będą traktowane w tych krajach jak obywatele państw trzecich. Oznacza to, że ich zatrudnienie będzie możliwe dopiero po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń. Znacząco utrudni to mobilność pracowników. Podjęcie pracy w innym państwie (np. przez Brytyjczyka w Polsce) – w zależności od obowiązujących zasad – będzie wymagało uprzedniego przejścia przez żmudną procedurę. Decyzje o zmianie miejsca zatrudnienia będą zatem musiały być podejmowane o wiele wcześniej, aby możliwe było terminowe uzyskanie dokumentów legalizujących pracę.
W celu uproszczenia zasad władze Wielkiej Brytanii zmodyfikowały przepisy regulujące zatrudnienie cudzoziemców. Zmiany zostały ujęte w dokumencie pt.: „Statement of changes to the Immigration Rules” z 22 października 2020 r., w którym m.in. zrezygnowano z obowiązku przeprowadzania testu rynku pracy w celu zatrudnienia obcokrajowca oraz stosowania limitów w wydawaniu wiz dla wysoko wykwalifikowanych pracowników, czy zmniejszono minimalne wynagrodzenie do 25 600 funtów rocznie (z pewnymi wyjątkami). Większość nowych przepisów będzie miała zastosowanie w przypadku wniosków wizowych składanych 1 grudnia 2020 r. po godzinie 9.00.
Polska nie wprowadziła dotychczas zmian we właściwych przepisach, które miałyby ułatwić Brytyjczykom podjęcie pracy w naszym kraju. Ich zatrudnienie na terenie RP będzie więc podlegało takim samym zasadom jak w przypadku obywateli państw trzecich. Wydawane im będą zezwolenia na pracę, zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy czy Blue Card.
Inne zasady w przypadku delegowania
Polska zamierza wprowadzić specjalny status dla pracowników delegowanych z Wielkiej Brytanii. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 30 października 2020 r. projekt nowelizacji ustawy o wjeździe na terytorium RP zawiera rozwiązania dotyczące brytyjskich pracowników delegowanych, którzy co do zasady nie zostali objęci umową o wystąpieniu. Wyróżniono w nim kategorię obywateli tego kraju, którzy przebywali w okresie przejściowym w Polsce i kontynuują zamieszkiwanie na terytorium RP po jego zakończeniu jako pracownicy delegowani. Zgodnie z projektem Brytyjczyk, który do 31 grudnia 2020 r. wykonywał pracę w Polsce jako pracownik delegowany, może złożyć wniosek o wydanie mu specjalnego zezwolenia na pobyt czasowy na okres pięciu lat. Wniosek będzie musiał zostać złożony najpóźniej do 31 grudnia 2021 r. Do tego dnia pobyt takiej osoby w Polsce będzie uznawany za legalny. Po pięciu latach legalnego i nieprzerwanego pobytu w Polsce Brytyjczycy delegowani na terytorium RP będą uprawnieni do złożenia wniosku o udzielenie im zezwolenia na pobyt stały. Przy czym uwzględniany będzie tu również okres pobytu przed okresem przejściowym.
Do kwestii statusu pracowników delegowanych na terytorium Polski odniosło się również Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii. Zgodnie ze stanowiskiem MRPiT z 9 listopada 2020 r. po zakończeniu okresu przejściowego delegowanie pracowników do Polski przez pracodawców brytyjskich odbywać się będzie na zasadach obowiązujących pracodawców spoza UE.
Należy zauważyć, że stanowisko MSWiA – w ślad za projektem nowelizacji – rozróżnia status Brytyjczyków, którzy kontynuują pobyt w Polsce po zakończeniu okresu przejściowego jako pracownicy delegowani, od statusu Brytyjczyków, którzy realizują inny cel pobytu. Wydaje się to niespójne, lecz ma jednak związek z treścią umowy o wystąpieniu. W obu przypadkach spełnione są przesłanki wymienione w umowie o wystąpieniu, tj. korzystanie z prawa pobytu przed 1 stycznia 2021 r. i zamieszkiwanie w państwie przyjmującym po tej dacie. Jednak w przypadku pracowników delegowanych realizowana jest swoboda świadczenia usług. Tym samym ustawodawca nie uznaje uprawnień wynikających z tej umowy w stosunku do pracowników delegowanych. Nie ma natomiast specjalnych rozwiązań dotyczących osób, które rozpoczną delegowanie do Polski po zakończeniu okresu przejściowego. Jak wynika ze stanowiska MRPiT, ich status zostanie zrównany ze statusem obywateli państw spoza UE. Sytuacja pracowników delegowanych mogłaby ulec zmianie, jeżeli Wielka Brytania zawarłaby stosowne porozumienie dotyczące przyszłych relacji z UE.
Nie zmienią się jednak zasady zapewniania pracownikom delegowanym właściwych warunków zatrudnienia. Co prawda Wielka Brytania nie będzie stosowała dyrektywy 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 grudnia.1996 r. dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/957 z 28 czerwca 2018 r. zmieniającej dyrektywę 96/71/WE. Sytuacja pracownika delegowanego do tego kraju nie ulegnie jednak zmianie pod względem warunków zatrudnienia. Obowiązek stosowania prawa lokalnego w stosunku do takich osób wynika bowiem z przepisów wewnętrznych Wielkiej Brytanii, które na chwilę obecną są tożsame z prawem unijnym. Natomiast polska ustawa o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług (z 10 czerwca 2016 r., Dz.U. poz. 2206, ost. zm. Dz.U z 2020 r. poz. 1423), implementująca ww. dyrektywę, stosowana jest także w przypadku pracowników delegowanych z państw spoza UE. Będzie zatem obowiązywała również w przypadku osób zatrudnionych na Wyspach i delegowanych do Polski.
Możliwe jest również, że wystąpienie Wielkiej Brytanii z Unii będzie wiązało się także z niestosowaniem przez to państwo rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego – chyba że dojdzie do zawarcia umowy pomiędzy Wielką Brytanią a Unią Europejską. W przeciwnym razie od 1 stycznia 2021 r. nie będzie możliwe uzyskanie zaświadczenia A1 dla pracownika delegowanego do Wielkiej Brytanii. O ile Polska nie zawrze umowy o zabezpieczeniu społecznym z Wielką Brytanią, pracodawca może być wówczas obowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne zarówno w państwie oddelegowania, jak i zatrudnienia pracownika.
Pozostało sześć tygodni
Temat brexitu zszedł na dalszy plan z powodu trwającej epidemii koronawirusa. Zakończenie okresu przejściowego niesie ze sobą jednak istotne zmiany – m.in. w zakresie zatrudnienia pracowników dotychczas korzystających z unijnych swobód. Za sześć tygodni również na tym polu czeka przedsiębiorców nowa rzeczywistość, z którą przyjdzie im się mierzyć.