Prowadzę działalność gospodarczą w formie sp. z o.o. Jedna z osób, z którą miałem zawarte umowy o dzieło na wykonanie instalacji elektrycznych, skierowała pozew do sądu pracy o zapłatę wynagrodzenia. Nie wypłaciłem jej pieniędzy za ostatnie dwa miesiące z uwagi na chwilowy brak środków. Czy sąd ten może zająć się sprawą, skoro dochodzi o umowy o dzieło.
W pierwszej kolejności przypomnijmy, że o charakterze prawnym danej umowy nie decyduje jej nazwa, lecz sposób jej faktycznego wykonywania. Na ten aspekt wielokrotnie zwracano uwagę w orzecznictwie sądowym. Przykładowo w postanowieniu z 25 kwietnia 2019 r., sygn. akt I PK 122/18) Sąd Najwyższy wskazał: „Jeżeli w treści stosunku prawnego łączącego strony (ocenianego nie tylko przez treść umowy, lecz przede wszystkim przez sposób jej wykonywania) przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy określone w art. 22 par. 1 k.p., to mamy do czynienia z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę umowy zawartej przez strony. I odwrotnie, jeżeli w treści stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, to nie można przyjąć, aby strony łączył taki stosunek prawny”.
Z kolei w postanowieniu z 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt I PK 101/18, SN zaakcentował, że nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść mają znaczenie drugoplanowe dla oceny zobowiązania pracowniczego. Ważne jest przede wszystkim, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania.
W powyższym kontekście należy ocenić wątpliwość pracodawcy – odnośnie do braku właściwości sądu pracy w podanej sprawie. Otóż trzeba mieć tu na uwadze, że w sprawach o wynagrodzenie kwestią sporną może być m.in. istnienie stosunku pracy jako przesłanka nabycia prawa do wynagrodzenia na podstawie art. 80 k.p. Na ten aspekt wskazał Sąd Rejonowy w Rybniku w wyroku z 12 lutego 2018 r., sygn. akt V P 29/16. W tej sprawie również zawarto formalnie umowy o dzieło. Między stronami faktycznie występowały jednak cechy stosunku pracowniczego, wobec czego sąd ustalił, że był to stosunek pracy. A z uwagi na to nieskuteczny jest zarzut pracodawcy odnośnie braku właściwości funkcjonalnej sądu pracy do rozpoznania sprawy.
Artystyczne wykonywanie drobnych dzieł nie uchroni przed składkami
Artystyczne wykonywanie drobnych dzieł nie uchroni przed składkami

Zobacz również
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 22 par. 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w tych warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (co wynika z par. 11). A jak zaznaczył SN w wyroku z 3 kwietnia 2019 r., sygn. akt II PK 337/17: „Decydujące znaczenie w procesie sądowego badania, czy dany stosunek prawny jest stosunkiem pracy, ma ustalenie, czy praca wykonywana w ramach badanego stosunku prawnego faktycznie ma cechy wymienione w art. 22 par. 1 k.p. Z art. 22 par. 11 k.p. wynika bowiem, że sąd w pierwszej kolejności bada, czy dana praca jest zatrudnieniem w warunkach określonych w art. 22 par. 1 k.p., a art. 22 par. 12 k.p. stanowi dla pełnej jasności, że w razie wykonywania pracy w warunkach określonych w par. 1 tego artykułu nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną. Istotnym sensem regulacji zawartej w art. 22 par. 11 jest zatem przeniesienie ciężaru badania charakteru stosunku prawnego, w którego ramach świadczona jest praca, z ustalania i wykładni treści umowy zawartej przez strony na ustalenie faktycznych warunków jej wykonywania. Jeżeli w stosunku prawnym łączącym strony (ocenianym nie tylko przez pryzmat postanowień umowy, ale przede wszystkim przez sposób jego wykonywania) przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy określone w art. 22 par. 1 k.p. (…), to mamy do czynienia z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę umowy zawartej przez strony”. Pomocne może być tu także stanowisko Sądu Okręgowego w Olsztynie wyrażone w wyroku z 23 czerwca 2017 r. (sygn. akt IV U 412/17), w którym sąd ten uznał, że umowy, których przedmiotem są usługi elektryczne (wykonywanie instalacji), nie posiadają cech dzieła.
Praca po rozwiązaniu umowy nie jest już obowiązkowa
Praca po rozwiązaniu umowy nie jest już obowiązkowa

Zobacz również
Mając na względzie ww. wskazówki interpretacyjne, jeżeli dana osoba pracowała pod kierownictwem i podlegała tym samym regułom, co etatowcy (np. pracując w miejscu i czasie określonym w grafiku), to z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że w istocie rzeczy strony łączyła umowa o pracę. W konsekwencji na przedsiębiorcy spoczywałaby wówczas powinność wypłaty wynagrodzenia pracowniczego ww. osobie. Do podobnych wniosków doszedł Sąd Rejonowy w Rybniku we wspomnianym wcześniej wyroku, w którym ostatecznie od przedsiębiorcy na rzecz osoby formalnie wykonującej umowy o dzieło zasądzono kwotę zaległych wynagrodzeń. W podanym na wstępie stanie faktycznym sąd pracy miałby zatem podstawy do merytorycznego rozpoznania sprawy. Sąd ten może w pierwszej kolejności ustalić fakt istnienia stosunku pracy, a wtórnie zasądzić od przedsiębiorcy na rzecz pracownika stosowne kwoty tytułem zapłaty zaległego wynagrodzenia – i to wraz z odsetkami.
Podstawa prawna
•art. 8, art. 41, art. 45 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495)