Subskrybuj nas na Youtube
Jestem kierownikiem wydziału kadr w urzędzie gminy. Mamy zamiar wprowadzić w regulaminie dodatek za godziny nadliczbowe. Kodeks pracy na to zezwala. Czy takie dodatkowe świadczenia mają prawne uzasadnienie?
Nie. Po pierwsze, wydatki jednostek samorządu terytorialnego muszą mieć wyraźne oparcie w regulacjach prawnych. Wydatków budżetowych nie można zaś domniemywać. W działaniach tych organów nie stosuje się bowiem zasady „co nie jest zakazane, jest dozwolone”, lecz regułę, zgodnie z którą „dozwolone jest tylko to, co prawo wyraźnie przewiduje”. W korelacji z powyższym przepisem pozostaje art. 44 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, który określa podstawowe zasady wydatkowania środków publicznych. Tam w ust. 2 i 3 m.in. czytamy, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. I tak wydatki publiczne powinny być dokonywane:
1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;
3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
Po drugie, skoro mowa o elementach wynagrodzenia pracownika samorządowego, to odnieść się należy do stosownych regulacji ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Jeśli chodzi o propozycję wprowadzenia dodatków do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, kluczowy jest art. 42 ust. 4 tejże, a także jej art. 43 ust. 1. Z pierwszego przepisu wynika, że pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje – według jego wyboru – wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze. Z tym że wolny czas może być udzielony na wniosek pracownika w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Z kolei druga stanowi, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu pracy.
Co jednak istotne, wspomniany art. 42 ust. 4 ustawy był przedmiotem opinii departamentu prawnego Głównego Inspektoratu Pracy. Chodzi o pismo z 25 czerwca 2009 r. w sprawie rekompensaty za godziny nadliczbowe i za pracę w dni wolne od pracy pracowników samorządowych oraz umieszczanie w umowach o pracę pracowników niepełnoetatowych limitu godzin, powyżej którego przysługuje dodatek za godziny nadliczbowe (GPP-433-4560-42/09/PE/RP). W opinii tej podkreślono, że „Przywołany art. 42 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych stanowi lex specialis w stosunku do przepisów kodeksu pracy i nie przewiduje dodatków ani 50-proc. ani 100-proc. za godziny nadliczbowe. Za pracę wykonywaną w sobotę pracownikowi przysługuje zatem wynagrodzenie (bez dodatków) lub czas wolny w tym samym wymiarze”. W opinii wskazano ponadto, że nie ma przesłanek do stosowania w tym zakresie przedmiotowym zasad określonych w kodeksie pracy (dotyczących godzin nadliczbowych) – na mocy odesłania z ww. art. 43 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych. Podobne stanowisko zajęła również Regionalna Izba Obrachunkowa w Gdańsku (pismo z 9 marca 2018 r., znak RP.0441/in./7/1/2018 – dostępne w BIP Gdańska), w którym zaakcentowano, że „(...) brak jest uzasadnionych podstaw, aby określać w regulaminie wynagradzania dodatkowe składniki w postaci dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych dla pracownika samorządowego”. Dodano także, że „(...) mechanizm rekompensaty, wynikający z ww. art. 42 ust. 4 ww. ustawy, w sposób autonomiczny, zupełny i kompletny rozstrzyga kwestie objęte wspomnianą wyżej problematyką. W konsekwencji brak przesłanek do odpowiedniego stosowania w tym zakresie stosownych przepisów kodeksu pracy, na mocy ww. art. 3 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych, które dotyczą rekompensowania godzin nadliczbowych”.
Nie ma więc uzasadnienia do wprowadzenia w regulaminie wynagradzania dodatku za godziny nadliczbowe. Ustawa o pracownikach samorządowych jest w tym zakresie regulacją kompletną i samowystarczalną prawnie. Przewiduje bowiem – według wyboru pracownika – albo wynagrodzenie, albo czas wolny w tym samym wymiarze. Brak przy tym podstaw do stosowania pomocniczo przepisów kodeksu pracy.
Podstawa prawna
Art. 44 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077 ze zm.).
Art. 42 ust. 4 i art. 43 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 902 ze zm.).
