Głównym celem zmian jest dostosowanie polskich przepisów do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który – jak czytamy w uzasadnieniu projektu – już kilkukrotnie stwierdzał naruszenie przez Polskę art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wartości, dotyczących przewlekłości postępowań.

- Artykuł 6 ust. 1 konwencji nakłada na państwa obowiązek zorganizowania swoich systemów sądowniczych w taki sposób, aby ich sądy mogły spełnić każdy z wymogów tego przepisu, w tym obowiązek rozpatrzenia spraw w rozsądnym terminie. Zasadę tę potwierdza rozbudowane orzecznictwo – mówi Monika Gąsiorowska, adwokatka współpracująca z Helsińską Fundacją Praw Człowieka. I tłumaczy, jak efektywnie powinna działać skarga na przewlekłość.

- Skarga na przewlekłość postępowania powinna być skutecznym środkiem odwoławczym, czyli takim, który umożliwia uzyskanie stosownej rekompensaty za przewlekłość, a także gwarantującym niezwłoczne podjęcie działań zmierzających do zakończenia postępowania. Niestety, praktyka przez ostatnie lata pokazywała, że na etapie postępowania krajowego obecne rozwiązania nie są skuteczne. Powodowało to, że setki skarg w zakresie przewlekłości postępowania dalej były kierowane do ETPC – wyjaśnia prawniczka. I dodaje, że nie zawsze sądy dostrzegają swoje wadliwe postępowanie w zakresie organizacji przebiegu postępowania, a skarga na przewlekłość jest często jedynym dyscyplinującym je środkiem.

Najważniejsze zarzuty, jakie ETPC stawia Polsce, to niskie kwoty zadośćuczynienia, fragmentacja postępowania przy ocenie przewlekłości, formalizm proceduralny, zbyt długie rozpatrywanie skarg oraz nieobjęcie niektórych kategorii spraw możliwością zaskarżenia. Ten ostatni problem ma rozwiązać uchylenie art. 2 ust. 1b ustawy, który wyłącza dziś możliwość wniesienia skargi na etapie wykonywania orzeczeń karnych (np. w sprawach dotyczących przedterminowego zwolnienia). Dodany ma z kolei zostać przepis, dotyczący skarg w przedmiocie wniosku o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sędziego (asesora sądowego, prokuratora albo asesora prokuratury).

Projekt przewiduje również podwyższenie zadośćuczynienia za przewlekłość. Minimalna kwota przyznawana w przypadku uwzględnienia skargi wzrośnie z 2 tys. do 3 tys. zł, natomiast górna granica z 20 tys. zł do 30 tys. zł. Jednocześnie zwiększy się stawka za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania - z 500 do tysiąca zł, a w przypadku spraw o szczególnym znaczeniu dla skarżącego - z 500 do 1,5 tys. zł.

Etap legislacyjny:

Projekt skierowany do uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania