Spadkobiercy, którzy chcą uregulować kwestie dziedziczenia, mają dwie drogi do wyboru:

  • sądowe stwierdzenie nabycia spadku
  • notarialne poświadczenie dziedziczenia

Ta druga ścieżka jest szybsza, ale resort sprawiedliwości chciałby ją jeszcze bardziej uprościć dla tych osób, które dziedziczą nieruchomości. Projekt ma umożliwić składanie przez spadkobierców lub zapisobierców windykacyjnych, którzy skorzystają z opcji notarialnego poświadczenia dziedziczenia,wniosków o wpis do księgi wieczystej w celu ujawnienia przejścia prawa własności nieruchomości. Spadkobiercy i zapisobiorcy będą mieli wybór:

  • samodzielne składanie wniosków do sądów wieczystoksięgowych
  • za pośrednictwem notariusza

Samodzielne złożenie wniosku nie jest łatwe, dlatego skorzystanie z pomocy notariusza będzie korzystne dla zainteresowanych. Także dla sądów, którym odejdzie konieczność weryfikacji podstaw do złożenia wniosków. Dodatkowym plusem będzie szybsze ujawnienie w księgach wieczystych zmian, co jest istotne dla bezpieczeństwa obrotu prawnego. Dlatego notariusze, co do kierunku, opiniują projekt pozytywnie.

Poświadczenie dziedziczenia u notariusza. Co z nieruchomościami?

Zdaniem dr. Piotra Marquarda, członka Krajowej Rady Notarialnej, propozycja Ministerstwa Sprawiedliwości jest dobra, ale jej wykonanie złe i to z kilku powodów na tyle poważnych, że mogą zniweczyć słuszną intencję projektodawcy.

– Sporządzany u notariusza akt poświadczenia dziedziczenia jest potwierdzeniem statusu spadkobiercy, a nie ustaleniem, co wchodzi w jego skład. Często zresztą spadkobiercy nie wiedzą, czy i jakie nieruchomości wchodzą w skład spadku lub nie mają dokumentów, na podstawie których notariusz mógłby sporządzić wniosek o wpis do księgi wieczystej – mówi dr Piotr Marquard.

– Tymczasem projektodawca oczekuje, że wniosek o wpis miałby być złożony w dniu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. W praktyce oznaczałoby to, że spadkobiercy nie mogliby wrócić do notariusza sporządzającego akt poświadczenia dziedziczenia z potrzebnymi dokumentami, gdy ustalą już, co wchodzi w skład spadku – dodaje.

Kary za złożenie fałszywego oświadczenia o spadku

Na dodatek składane przez nich oświadczenie o wchodzących w skład spadku nieruchomościach miałoby być zagrożone sankcją za złożenie fałszywego oświadczenia. Dlatego, zdaniem Piotra Marquarda, istnieje poważna obawa, że w momencie, gdy notariusz poinformuje strony o takim zagrożeniu, to część z nich nie zdecyduje się na skorzystanie ze ścieżki, którą chce stworzyć ministerstwo i w ogóle zrezygnuje z poświadczenia dziedziczenia na rzecz sądowego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Podobną opinię ma Fundacja na rzecz Bezpiecznego Obrotu Prawnego. Zwraca uwagę, że skoro postępowania spadkowe, poza nielicznymi wyjątkami, nie służą ustalaniu składu majątkowego masy spadkowej, to nie ma uzasadnienia do zmuszania obywateli do składania oświadczeń o wchodzących w skład spadku nieruchomościach, prawach użytkowania wieczystego i spółdzielczych własnościowych prawach do lokalu, jak chce projektodawca, i to jeszcze pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

„Przy pozostawieniu takiego rygoru liczna część obywateli, kierując się obawą przed grożącą im odpowiedzialnością karną, w ogóle zrezygnuje z przeprowadzenia tego typu spraw u notariusza. Sprawy te z powrotem trafią do sądów” – piszą autorzy opinii. Ich zdaniem odciążenie sądów, które nastąpiło po wprowadzeniu instytucji aktów poświadczenia dziedziczenia, teraz może zostać zaprzepaszczone przez wejście w życie projektowanych przepisów.

Również Stowarzyszenie Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej, choć z zadowoleniem przyjmuje proponowany przez ministerstwo kierunek zmian, to zastrzega, że składanie oświadczeń o nieruchomościach wchodzących w skład spadku nie jest dobrym pomysłem.

Jakich zmian chcą notariusze w formalnościach spadkowych?

Stowarzyszenie Notariuszy RP proponuje:

  • pozostawienie bez zmian dotychczasowych przepisów związanych z protokołem dziedziczenia i aktem poświadczenia dziedziczenia
  • wprowadzenie jednej spójnej regulacji, odnoszącej się do możliwości składania przez obywateli za pośrednictwem notariusza w systemie teleinformatycznym wniosków o wpis do ksiąg wieczystych w zakresie protokołu dziedziczenia, ale też europejskiego poświadczenia spadkowego, które projekt pomija.

Natomiast zdaniem Krajowej Rady Notarialnej w zupełności wystarczające do stworzenia odpowiedniej, wolnej od tych wad podstawy prawnej dla składania przez notariuszy, także poza ramami art. 92 par. 4 prawa o notariacie, wniosków wieczystoksięgowych, byłoby wprowadzenie do art. 92 nowego paragrafu, na podstawie którego „w następstwie przyjętego do protokołu żądania strony notariusz może złożyć wniosek o dokonanie w księdze wieczystej także innego wpisu”. ©℗