13 lutego 2025 wchodzi w życie nowelizacja przepisów dotyczących gwałtu. Ich najważniejszy element to zmiana definicji zgwałcenia. - Od dzisiaj zmienia się cała filozofia karania za gwałt. Zaczynamy myśleć o sprawcy, a nie jego ofierze – mówi posłanka Lewicy Anita Kucharska–Dziedzic.

Zmiana definicji gwałtu

Według nowelizacji, za zgwałcenie uznawane będzie doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego przemocą, groźbą bezprawną, podstępem lub w inny sposób mimo braku zgody. Za czyn ten grozić będzie od dwóch do 15 lat pozbawienia wolności (obecnie to od dwóch do 12 lat).

Dotychczasowa definicja gwałtu, którą ma zastąpić ta zawarta w nowelizacji, pochodzi z 1932 r. i brzmi: "Kto przemocą, groźbą bezprawną albo podstępem doprowadza inną osobę do poddania się czynowi nierządnemu (...) podlega karze więzienia".

- To duża zmiana mentalna, która czeka policję, prokuraturę i sądy i wymaga takiego „kliknięcia” w umysłach, że bez względu na to, w jakim stanie znajdowała się kobieta, to nadal jest osoba, której nie można wykorzystać - mówi Anita Kucharska–Dziedzic. Jednocześnie posłanka przypomina, że Sąd Najwyższy od dłuższego czasu kształtuje linię orzeczniczą zbieżną ze znowelizowanym art. 197 Kk. – Nie była to jednak interpretacja powszechna – mówi Kucharska-Dziedzic

Posłanki Lewicy i Koalicji Obywatelskiej zapytały o stan przygotowania służb do zmian w prawie. Wszyscy deklarują pełną gotowość.

Policja przeszkolona z nowych przepisów

- Funkcjonariusze Policji na bieżąco są szkoleni z wszelkich zmian w przepisach karnych. Także zmiana w dyspozycji art. 197 k.k. była i jest przedmiotem doskonalenia zawodowego lokalnego prowadzonego w jednostkach organizacyjnych Policji – mówi kom. Mariusz Kurczyk, Naczelnik Wydziału Prasowo-Informacyjnego Biura Komunikacji Społecznej Komendy Głównej Policji i dodaje, że nowa definicja przestępstwa zgwałcenia jest uwzględniona we wszystkich programach nauczania, realizowanych w jednostkach szkoleniowych Policji, których program przewiduje ten obszar tematyczny.

Anita Kucharska-Dziedzic największe nadzieje, w pierwszym etapie obowiązywania ustawy, wiąże z tym, że poprawią się policyjne statystyki dotyczące przyjmowania spraw. – Teraz na 7 osób, które codziennie zgłaszają gwałt na policji, 4 są odsyłane z kwitkiem. Liczę, że teraz wszystkie sprawy będą przyjmowane – mówi.

Prokuratorzy i sędziowie w 2026

Prokuratorzy i sędziowie zostaną wprost przeszkoleni ze zmiany w art. 197 w 2026 roku. Do tego czasu odbędzie się kilka innych szkoleń, które tę zmianę także obejmują.

Jak podkreśla prok. Przemysław Nowak, rzecznik prasowy Prokuratury Krajowej, każdy prokurator ma obowiązek stałego podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych, w tym zapoznawania się z nowelizacjami mającymi znaczenie dla jego pracy, zwłaszcza w zakresie Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego.

- Niewątpliwie każdy prokurator ma możliwość zapoznania się (i powinien się zapoznać) z wchodzącą jutro w życie nowelizacją Kodeksu karnego , dotyczącą m.in. rozszerzenia znamion przestępstwa zgwałcenia określonego w art. 197 KK – mówi Nowak.

- Na pewno nie obawiamy się sprowadzania tych spraw do absurdu i wymagania od pokrzywdzonych okazywania podpisanego dokumentu ze zgodą. Policja i prokuratura to są poważne instytucje – podsumowuje Kucharska–Dziedzic.