Kwestie związane z ogrodzeniem, w tym budowa, czy utrzymywanie - uregulowane są w aktach prawnych z zakresu prawa cywilnego i prawa administracyjnego.

Przede wszystkim warto przypomnieć o podstawowych zasadach związanych z użytkowaniem ogrodzeń w kontekście prawa cywilnego. W tym zakresie na uwagę zasługuje art. 154 Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.). Z treści tego przepisu wynika, że - domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy. Korzystający z wymienionych urządzeń obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich utrzymania. Co istotne, ww. przepisy nie rozstrzygają jednak zasad ponoszenia kosztów budowy ogrodzenia czy muru oddzielającego nieruchomości. W praktyce, gdy nie ma porozumienia między sąsiadami, to ten który chce ogrodzić swoją działkę, może to bezpiecznie zrobić na terenie tej własnej działki, a nie na granicy.

Niezależnie od ww. kwestii dogadywania się między sąsiadami co do sytuowania ogrodzenia, aby było ono legalne, to muszą zostać spełnione określone wymogi wynikające z prawa administracyjnego. Zasadniczo chodzi o przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 725). Na uwagę zasługuje m.in. regulacje prawne art. 29 ust. 1 pkt 21 oraz art. 29 ust. 2 pkt 20 - z których wynika, że:
1.Nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia, o którym mowa w art. 30, budowa - ogrodzeń o wysokości powyżej 2,20 m.
2.Nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę oraz zgłoszenia, o którym mowa w art. 30, budowa - ogrodzeń o wysokości nieprzekraczającej 2,20 m;

Z powyższych przepisów wynikają istotne wnioski. W sytuacji, gdy właściciel zamierza postawić ogrodzenie o wysokości ponad 2,20 metra to musi dopełnić formalności, czyli zgłosić ten fakt do właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej (staroście powiatowemu). W sytuacji zaś, gdy właściciel zamierza postawić ogrodzenie o wysokości do 2,20 metra to nie informuje o tym ww. organów, czyli nie ma żadnych obowiązków w tym zakresie. W takim kierunku podąża również orzecznictwo sądowe. Przykładowo, można podać wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 5 października 2023 r. (sygn. akt II SA/Wr 262/23) gdzie m.in. stwierdzono:

Dodatkowo, mimo że inwestor nie dysponował pozwoleniem na budowę ani zgłoszeniem zamiaru wykonania robót, jego poczynań nie można zakwalifikować jako samowoli budowlanej, bowiem zakres wykonanych robót nie podlega ustawowej reglamentacji i nie obliguje do uprzedniej ingerencji organu administracji architektoniczno-budowlanej. Wobec braku obowiązku poprzedzenia wykonanych w przedmiotowej sprawie robót budowlanych akceptacją właściwego organu w formie przyjęcia zgłoszenia lub wydania decyzji o pozwoleniu na budowę zarzut skarżącego w zakresie popełnienia samowoli budowlanej nie ma uzasadnionych podstaw.

Zatem, z powyższego wynika, że w przypadku ogrodzenia powyżej 2,2 metra właściciel powinien dokonać stosownego zgłoszenia do organu administracji architektoniczno – budowlanej czyli do starosty. Natomiast brak dopełnienia tego wymogu może nawet skutkować nakazem rozbiórki ogrodzenia. Przykładem wyroku, w którym utrzymano w mocy decyzję rozbiórkową ogrodzenia może być wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 28 listopada 2018 r. (sygn. akt II SA/Rz 1026/18) gdzie m.in. podano:

Organy stwierdziły natomiast, że przedmiotowe ogrodzenie od strony działki nr 1096/1 przekracza wysokość, która zwalnia od obowiązku zgłoszenia zamiaru wykonania takiej inwestycji właściwemu organowi (2,20 m).

(….) Z ustaleń tych wynika, że wysokość ogrodzenia od strony działki skarżącego wynosi 1,86 m, natomiast od strony działki sąsiedniej o nr 1096/1 – 2,27 m. Prawidłowo zatem organy uznały, że wykonania ogrodzenia w tej części nastąpiło bez wymaganego przepisami Prawa budowlanego zgłoszenia, a w konsekwencji, że w realiach opisywanej sprawy zastosowanie znajdują przepisy art. 51 ustawy Prawo budowlane.

W przypadku samowolnie realizowanych robót budowlanych wymagających pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, organ wydaje jeden z dwóch rodzajów decyzji, o których mowa w art. 51 ust. 1 ustawy Prawo budowlane:
1) nakazuje zaniechanie dalszych robót budowlanych bądź rozbiórkę obiektu budowlanego lub jego części, bądź doprowadzenie obiektu do stanu poprzedniego albo
2) nakłada obowiązek wykonania określonych czynności lub robót budowlanych w celu doprowadzenia wykonywanych robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem, określając termin ich wykonania.

Uzasadniając nakaz rozbiórki organy wykazały dlaczego w stanie faktycznym sprawy nie mogły wydać innego rozstrzygnięcia, spośród wymienionych w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy Prawo budowlane. Stwierdził, że zaniechanie dalszych robót budowlanych nie wchodzi w grę, bowiem obiekt został wykonany. W ocenie organu I instancji nie jest również możliwe nałożenie obowiązku wykonania określonych czynności lub robót budowlanych w celu doprowadzenia wykonywanych robót budowlanych do stanu zgodnego z prawem (art. 51 ust. 1 pkt 2 ), bowiem tego rodzaju nakaz wydaje się, jeżeli roboty budowlane wykonane zostały w sposób niezgodny z przepisami i istnieje możliwość doprowadzenia ich do zgodności z przepisami. (….) W realiach rozpoznawanej sprawy "doprowadzenie obiektu do stanu poprzedniego" oznacza de facto rozbiórkę ogrodzenia w omawianej części, dlatego też takiej treści decyzja została wydana przez organ I instancji. Prawidłowo też treść decyzji o rozbiórce została zreformowana przez organ odwoławczy poprzez precyzyjne określenie długości na jakiej ogrodzenie powinno zostać rozebrane.

Odrębną kwestią jest również to, że budowa ogrodzenia powinna być zgodna z przepisami lokalnymi, tj. miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Przepisy te są przyjmowane przez radę gminy/miasta a dotyczą określenia wielu ważnych kwestii, w tym związanych z ogrodzeniem nieruchomości. W podanych przepisach mogą być nawet surowsze warunki dotyczące wznoszenia ogrodzeń aniżeli w przepisach prawa budowlanego.

Podsumowując, postawienie zbyt wysokiego ogrodzenia i bez dopełnienia formalności u powiatowego inspektora nadzoru budowlanego z dużym prawdopodobieństwem może skutkować koniecznością jego rozbiórki.