Co z nazwiskiem po rozwodzie?

Nazwisko to dobro osobiste, podlegające ochronie prawnej zgodnie z art. 23 KC. W niektórych sytuacjach zmiana nazwiska może być jednak uzasadniona. Zawierając np. związek małżeński każdy z małżonków musi podjąć decyzję, jakie nazwisko będzie nosił. Zmiana może również nastąpić w trybie administracyjnym z powołaniem się na ważny powód. Powrót do poprzedniego nazwiska jest możliwy w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie poprzez złożenie stosownego oświadczenia.

Zmiana nazwiska przy zawarciu małżeństwa

Zgodnie z art. 25 par. 2 KRO małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich, ale mogą również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć je z nazwiskiem drugiego małżonka. Złożenie oświadczenia o zmianie nazwiska w rozumieniu art. 25 par. 2 KRO jest odrębnym oświadczeniem w stosunku do oświadczenia o wstąpienie w związek małżeński. Jest ono dobrowolne, a brak takiego oświadczenia oznacza, że każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko zgodnie z art. 25 par. 3 KRO. W czasie trwania małżeństwa zmiana nazwiska możliwa jest tylko w trybie administracyjnym na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U.2021.0.1988).

Zmiana nazwiska przy rozwodzie

Sam rozwód nie powoduje automatycznego powrotu do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa. Istnieje natomiast możliwość powrotu do wcześniejszego nazwiska na podstawie art. 59 KRO. Przepis ten nie znajduje jednak zastosowania w przypadku śmierci jednego z małżonków lub separacji stosownie do treści art. 61⁴ par. 5 KRO. Nie wchodzi on również w grę, jeżeli w trakcie trwania małżeństwa nazwisko zmieniono w trybie administracyjnym. Procedura w sprawie powrotu do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa na podstawie art. 59 KRO ma charakter sformalizowany. Oświadczenie o powrocie do nazwiska ma osobisty charakter i musi zostać złożone wobec kierownika USC albo konsula zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. - prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U.2023.0.1378) w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie. Oświadczenie może być także złożone w innym urzędzie stanu cywilnego niż ten, w którym zawarto małżeństwo. Brak też podstawy prawnej, aby przymusić byłego małżonka do zmiany nazwiska. (Postanowienie SN z 2 lutego 1978 r., IV CZ 11/78, Legalis).

Zmiana nazwiska w trybie administracyjnym

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o zmianie imienia i nazwiska (dalej również: ustawy) można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą: 1) imienia lub nazwiska ośmieszającego lub nielicującego z godnością człowieka; 2.) na imię i nazwisko używane; 3.) na imię i nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione; 4.) na imię i nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa, którego obywatelstwo również się posiada. Ponadto zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy zmiany imienia i nazwiska cudzoziemca, który uzyskał w RP status uchodźcy, można dokonać wyłącznie ze szczególnie ważnych powodów związanych z zagrożeniem jego prawa do życia, zdrowia, wolności lub bezpieczeństwa osobistego. W przypadku zmiany nazwiska w trybie administracyjnym, zmiana nazwiska następuje w odniesieniu do osoby, która z takim żądaniem wystąpiła, nie wywołuje skutku względem współmałżonka.

Ważne powody

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ww. ustawy zmiana imienia lub nazwiska w trybie administracyjnym może nastąpić tylko z ważnych powodów. Wymieniony przez ustawodawcę katalog nie jest zamknięty i ma jedynie przykładowy charakter (wyr. WSA w Łodzi z dnia 20 września 2022 r., III SA/Łd 377/22). Ważne powody do zmiany imienia i nazwiska powinny być oceniane z obiektywnego punktu widzenia, a nie subiektywnego przekonania osoby żądającej zmiany (wyr. WSA w Łodzi z dnia 5 listopada 2020 r., III SA/Łd 176/20; podobnie wyr. WSA w Krakowie z dnia 19 lipca 2018 r., III SA/Kr178/18 oraz wyr. NSA 22 września 2017 r., II OSK 69/16).

Ważny powód nie zachodzi np. w sytuacji, w której dana osoba domaga się uzyskania nowej tożsamości po opuszczeniu zakładu karnego, ale takie żądanie jest uzasadnione, jeżeli taka osoba domaga się przedmiotowej zmiany z uwagi na swoje bezpieczeństwo, ponieważ w przeszłości współpracowała np. z organami ścigania (wyr. WSA w Łodzi z dnia 20 września 2022 r., III SA/Łd 377/22). Zgodnie z orzecznictwem pod uwagę powinny być wzięte także okoliczności dot. posiadania przez wnioskodawcę obywatelstwa innego państwa i posługiwania się w tym państwie nazwiskiem, o którego zmianę wnioskodawca wnosi w Polsce (wyr. NSA z dnia 17 listopada 2020 r., II OSK 2940/18). Ważnym powodem do zmiany nazwiska na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy jest również to, że były małżonek nie wiedział o możliwości zmiany nazwiska na podstawie art. 59 KRO bądź nie mógł skorzystać z tego uprawnienia.

Opłata

Opłata skarbowa za wydanie decyzji o zmianie imienia lub nazwiska na podstawie art. 4 ustawy wynosi 37 zł i jest płatna na konto właściwego urzędu.

Podsumowanie

Nazwisko to dobro osobiste podlegające ochronie prawnej, które w określonych przypadkach może zostać zmienione. Zawierając np. związek małżeński każdy z małżonków musi podjąć decyzję, jakie nazwisko będzie nosił. Brak złożenia takiego oświadczenia skutkuje pozostaniem przy swoim dotychczasowym nazwisku. W czasie trwania małżeństwa zmiana możliwa jest w trybie administracyjnym, tj. na podstawie art. 4 ustawy o zmianie imienia i nazwiska z uwagi na istniejący ważny powód jak np. ośmieszający charakter. Pozytywne rozpatrzenie wniosku nie wywiera jednak żadnego skutku wobec współmałżonka. Zmiana nazwiska możliwa jest również na podstawie art. 59 KRO, tzn. po rozwodzie. Następuje ona poprzez złożenie stosownego oświadczenia wobec kierownika USC lub konsula w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie. Istotne jest również to, że byłego małżonka nie można w żaden sposób przymusić do zmiany nazwiska. Po upływie 3 miesięcznego terminu od prawomocnego wyroku rozwodowego możliwa jest jedynie zmiana nazwiska w trybie administracyjnym. Nazwisko to dobro osobiste, podlegające ochronie prawnej zgodnie z art. 23 KC. W niektórych sytuacjach zmiana nazwiska może być jednak uzasadniona. Zawierając np. związek małżeński każdy z małżonków musi podjąć decyzję, jakie nazwisko będzie nosił. Zmiana może również nastąpić w trybie administracyjnym z powołaniem się na ważny powód. Powrót do poprzedniego nazwiska jest możliwy w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie poprzez złożenie stosownego oświadczenia.