W obrocie prawnym zwierzę traktowane jest jak rzecz materialna, którą można nabyć i zbyć za określoną cenę. W taki sam sposób zwierzę postrzegane jest przez sąd przy podziale majątku wspólnego, z tym zastrzeżeniem, że sąd rozstrzygając kwestię powierzenia nad nim opieki ma obowiązek kierować się jego dobrem.
Jeżeli małżonkowie pozostają w ustroju wspólności majątkowej i wspólnie nabyli zwierzę to jest ono elementem majątku wspólnego. Wyjątek stanowić będzie sytuacja, w której zgodnie z art. 33 pkt 1 KRO jedna ze stron nabyła zwierzę jeszcze przed zawarciem małżeństwa lub zgodnie z art. 33 pkt 2 KRO otrzymała je w drodze darowizny, gdyż w takiej sytuacji co do zasady zwierzę będzie częścią majątku osobistego. Podobnie będzie w przypadku, gdy np. pies służy do zaspokajania osobistych potrzeb małżonka stosownie do treści art. 33 pkt 4 KRO. Można sobie wyobrazić, że taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy jeden z małżonków jest np. niewidomy, a pies służy mu do pomocy w codziennych czynnościach.
Zwierzę nabyte przy rozdzielności majątkowej
Inaczej będzie to wyglądało w przypadku tzw. umownych ustrojów majątkowych takich jak np. rozdzielność majątkowa, ponieważ wówczas zwierzę należeć będzie do majątku osobistego tej osoby, która ją zakupiła lub zaadoptowała.
Jak wygląda sytuacja po rozwodzie?
W sytuacji, gdy zwierzę zostało nabyte przez obojga małżonków będących we wspólności majątkowej to będzie ono traktowane jako współwłasność, przy uwzględnieniu jednak, że zwierzę jako istota żywa nie może zostać podzielona jak może to nastąpić w przypadku innych rzeczy materialnych. Decydując o podziale i przyznając opiekę nad zwierzęciem sąd będzie brał pod uwagę ogół czynników takich jak: np. to kto zapewni zwierzęciu lepsze warunki, kto jest bardziej zżyty, kto bardziej dbał, spędzał więcej czasu, chodził do weterynarza, a także to przy kim zostają dzieci.
Kiedy może nastąpić podział majątku wspólnego?
Majątek wspólny, w którego skład wchodzi również zwierzę, może zostać podzielony przez małżonków zarówno przed jak i po rozwodzie w odrębnym postępowaniu. Jeżeli natomiast małżonkowie są zgodni co do podziału, to może je przeprowadzić również sąd, przed którym toczy się postępowanie rozwodowe.
Porozumienie co do sprawowania opieki nad zwierzęciem
Strony dokonując podziału majątku wspólnego zgodnie z zasadą swobody umów, mogą porozumieć się w kwestii sprawowania opieki nad zwierzęciem. Oczywiste jest jednak, że takie porozumienie nie zawsze będzie możliwe i konieczna będzie droga sądowa. Małżonkowi będącemu właścicielem przysługuje roszczenie o wydanie zwierzęcia, jeżeli zwierzę znajduje się u drugiego z małżonków, a ten nie ma do niego żadnego uprawnienia. Powództwo w takiej sprawie oparte będzie na art. art. 222 § 1 KC.
Książeczka zdrowia zwierzęcia jako dowód
Książeczka zdrowia zwierzęcia to dokument, który może posłużyć jako dowód wskazujący na to, kto jest właścicielem zwierzęcia. Jest ona potrzebna, aby weterynarz mógł np. zaszczepić zwierzę lub przeprowadzić określony zabieg. Taką książeczkę otrzymuje się najczęściej dokonując zakupu. Jeżeli komuś zależy, aby być samodzielnym właścicielem zwierzęcia, to powinien zadbać o odpowiedni zapis w umowie, na mocy której nabywa zwierzę. Warto również zadbać o to, aby umowa była sporządzona w formie pisemnej.
Do kogo należy zwierzę w konkubinacie?
Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku rozstania pary nie będącej w formalnym związku, gdyż w takiej sytuacji między stronami nie powstaje w ogóle żaden majątek wspólny. Jeżeli nabyli zwierzę wspólnie to każdemu z nich przysługuje współwłasność.
Czy sąd może ustanowić opiekę naprzemienną?
W przypadku zwierząt możliwe jest również ustalenie przez sąd opieki naprzemiennej, zgodnie z którą każda ze stron sprawuje opiekę np. po dwa tygodnie. Strona, która nie zamieszkuje na stałe ze zwierzęciem może domagać się sądowego ustalenia kontaktów.
Kto ponosi koszty utrzymania?
Koszty utrzymania zwierzęcia ponosi jego właściciel względnie osoba sprawująca nad nim opiekę. W polskim prawie brak jednak podstawy, aby sąd mógł zasądzić od jednej ze stron środki utrzymania na rzecz zwierzęcia. Inaczej sytuacja wygląda np. w Hiszpanii, gdzie w wyroku nr 15 z 2022 r., sąd w Vigo zasądził na rzecz jednej ze stron kwotę 40 Euro miesięcznie, przeznaczoną na utrzymanie zwierzęcia domowego.
Jako zwierzę w polskim prawie należy rozumieć istotę żyjącą, zdolną do odczuwania cierpienia, która nie jest rzeczą. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy, dlatego też zwierzę może być np. przedmiotem umowy sprzedaży. W przypadku ustawowej wspólności majątkowej między małżonkami zwierzę traktowane jest co do zasady jako składnik majątku wspólnego, chyba że zostało np. zakupione przez jednego z małżonków przed zawarciem małżeństwa, podarowane lub służy jednemu z małżonków do zaspokajania jego osobistych potrzeb. W przypadku podziału majątku wspólnego sąd będzie się kierował dobrem zwierzęcia i przyzna opiekę nad nim temu, kto ma lepsze warunki bytowe i wykazuje ze zwierzęciem silniejszą więź. W przypadku związków nieformalnych byli partnerzy będą traktowani jako współwłaściciele. Niewykluczone jest natomiast ustanowienie przez sąd opieki naprzemiennej nad zwierzęciem czy domaganie się przez jedną ze stron ustalenia kontaktów. W polskim prawie brak jednak podstawy prawnej, aby żądać od byłego partnera przyznania środków utrzymania przeznaczonych na zwierzę.