Przedsiębiorca, który zamierza założyć fundację rodzinną, powinien sobie odpowiedzieć na kilka ważnych pytań.

Fundacja rodzinna jest w aktualnym systemie prawnym najsprawniejszą formą zarządzania sukcesyjnego majątkiem. Instytucja ta jest postrzegana przez przedsiębiorców najczęściej jako korzystne dla nich rozwiązanie podatkowe, jednak nie powinna być postrzegana jako sposób na optymalizację opodatkowania. Posiada ona wiele interesujących ułatwień w zarządzaniu firmą z dorobkiem, z myślą o zabezpieczeniu zgromadzonego kapitału w przyszłości, wykraczających poza stabilność finansową przedsiębiorstwa. Natomiast rozwiązania podatkowe powodują, że jest to rozwiązanie korzystne także finansowo.

Przypomnijmy, przepisy umożliwiające ustanowienie fundacji rodzinnej weszły w życie 22 maja 2023 r. (ustawa z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, Dz.U. 2023 r. poz. 326, zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 825). Według doniesień prasowych do końca sierpnia wpłynęło prawie 300 wniosków o rejestrację fundacji rodzinnych, zaś zarejestrowanych zostało ponad 60 fundacji. Wielu przedsiębiorców rozważa złożenie wniosku o rejestrację fundacji rodzinnej, ale wciąż czeka na usprawnienie systemu rejestracji. W tym momencie rejestr fundacji rodzinnych jest prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Wnioski trzeba składać w biurze podawczym tego sądu albo wysyłać pocztą na jego adres.

Ważna decyzja na przyszłość

Zainteresowanie jest duże, temat nowej formy sukcesji jest często poruszany wśród przedsiębiorców, ponieważ przepisy są „życiowe” i warte praktycznego zastosowania. Testament i dobre pakiety ubezpieczeniowe w świetle nowych uregulowań zawartych w ustawie o fundacji rodzinnej mogą budzić mniejsze zainteresowanie. Z kolei szukanie rozwiązań poza granicami Polski wydaje się bardzo kosztowne i nie zawsze tak korzystne jak to, co teraz przedsiębiorcom proponuje nasz ustawodawca. W takiej sytuacji szkoda z możliwości, które daje nam nowa w naszym kraju instytucja prawna (lecz znana i stosowana już od lat zagranicą), nie skorzystać albo przynajmniej nie rozważyć jej wykorzystania.

Oczywiście fundacja rodzinna nie jest dla każdego. Najpierw należy zdefiniować cel, dla którego miałaby ona zostać powołana i jak on miałby być realizowany. To najtrudniejszy etap rozważań i zarazem strategiczna, skutkująca na lata decyzja biznesowa. Trzeba się zastanowić nad tym, co będzie, gdy zmienimy zdanie? W jaki sposób będzie można wprowadzić zmiany? Jak się z nich wycofać, jeżeli w praktyce fundacja rodzinna okaże się trudna w zarządzaniu i prowadzeniu albo jeżeli zmieni się otoczenie prawne? Jak ją zlikwidować? To są pytania, na które trzeba znaleźć rozwiązanie i zapisać je obok innych ważnych kwestii w statucie.

Tym bardziej że ustawodawca pozostawia fundatorowi powołującemu fundację rodzinną wiele swobody w zakresie określania zasad jej funkcjonowania, ustalania celów fundacji oraz wskazywania beneficjentów. Fundacja powinna zarządzać mieniem w ich interesie, co należy rozumieć jako powinność ochrony majątku oraz jego pomnażania, w sposób bezpieczny i zgodny z wyraźną wolą i wytycznymi fundatora. Fundacja rodzinna, co do zasady, ma stanowić długoterminowe zabezpieczenie aktywów oraz realizację świadczeń na rzecz beneficjentów, także w kolejnych pokoleniach.

Korzyści z fundacji rodzinnej

Niewątpliwą i podstawową korzyścią z założenia fundacji rodzinnej jest zaplanowanie przyszłości firmy i zapewnienie bezpiecznej kontynuacji działalności w przypadku śmierci i innych zdarzeń losowych utrudniających funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Rozwiązania prawne jej towarzyszące mogą być korzystne zarówno dla fundatora, beneficjentów, jak i dla klientów.

Fundacja rodzinna reguluje i porządkuje także bieżącą działalność przedsiębiorstwa, przede wszystkim poprzez konieczność spisania statutu, sporządzenie spisu mienia i ustanowienie organów fundacji rodzinnej – czyli zarządu, rady nadzorczej oraz zgromadzenia beneficjentów. Przepisy nakładają na nie określone obowiązki, co ułatwia zarządzanie, wymuszają również stworzenie listy beneficjentów. Tak więc, przy okazji tworzenia statutu, należy podjąć wiele ważnych decyzji, z reguły odkładanych na później.

Fundacja ma też na celu tworzenie więzi z przedsiębiorstwem, m.in. poprzez spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Należy przez to rozumieć wypłatę na ich rzecz środków pieniężnych, przeniesienie praw lub rzeczy, a także oddanie do korzystania, np. możliwość pokrywania kosztów utrzymania, edukacji, opieki medycznej beneficjenta. Oczywiście fundator ma prawo doprecyzowania, jakie rodzaje świadczeń i w jaki sposób będą realizowane na rzecz poszczególnych beneficjentów tak, aby dostosować je do swoich potrzeb i swojej sytuacji osobistej.

Podatek na etapie wypłaty zysków

Jak przy każdej poważnej decyzji ekonomicznej bardzo ważnym elementem do jej podjęcia są konsekwencje podatkowe. W przypadku fundacji rodzinnej trzeba przyznać, że wprowadzone zasady nakładania opodatkowania na pewno nie są zniechęcające. Przeciwnie, stworzenie fundacji i pomnażanie majątku w jej strukturze daje poważne korzyści. Przede wszystkim zyski fundacji z działalności przewidzianej ustawą o fundacji rodzinnej i przeznaczonej na reinwestycje nie podlegają bieżącemu opodatkowaniu. Co pozwala na zwiększenie rentowności takich inwestycji.

Obciążenie dochodu pojawia się dopiero na etapie wypłacania tych zysków – w postaci świadczeń dla beneficjentów. Jego wysokość zależna jest od stopnia pokrewieństwa w stosunku do fundatora. W najkorzystniejszym wariancie – najbliższej rodziny – podatek może wynieść 15 proc., co dla zysków kapitałowych, jakie głównie uzyskuje fundacja, jest stosunkowo atrakcyjne

Niewątpliwie to również powoduje, że zainteresowanie fundacjami rodzinnymi rośnie.

Należy jednak podkreślić, że decyzja o założeniu fundacji rodzinnej powinna mieć charakter strategiczny i długofalowy. Wymaga zmiany myśleniu o majątku prywatnym i korzystaniu z niego, a także przemyślenia celów i zasad sukcesji. ©℗