Postępowanie o zatwierdzenie układu jako jedno z postępowań restrukturyzacyjnych ma uchronić dłużnika przed ogłoszeniem upadłości. Środkiem do osiągnięcia tego celu jest zawarcie układu (porozumienia) z wierzycielami, które zawiera zasady spłaty zadłużenia wobec nich.
Postępowanie restrukturyzacyjne ma zatem, co do zasady, umożliwić przedsiębiorcy zmagającemu się z kryzysem finansowym kontynuowanie działalności gospodarczej i porozumienie się z wierzycielami odnośnie do zasad spłaty swoich zobowiązań. Jednocześnie procedura powinna zabezpieczać słuszne interesy wierzycieli. Skoro tak, to często rodzi się pytanie, czy w toku postępowania restrukturyzacyjnego, zanim dojdzie do zawarcia porozumienia z wierzycielami, wierzyciele ci mogą wszcząć postępowanie egzekucyjne przeciwko restrukturyzowanemu dłużnikowi? Z jednej strony, zgodnie z ogólnymi regułami, wierzyciel posiadający tytuł wykonawczy, zasadniczo może żądać przymusowego zaspokojenia swoich roszczeń w trybie egzekucyjnym. Z drugiej strony, przecież w wielu przypadkach, pozostawienie otwartej drogi do prowadzenia egzekucji z majątku restrukturyzowanego dłużnika prowadziłoby do paraliżu dalszej działalności przedsiębiorcy oraz braku możliwości skutecznego przeprowadzenia całej procedury, a zatem i braku możliwości osiągnięcia jej podstawowego celu – uniknięcia upadłości dłużnika.
Ochrona przed egzekucją w postępowaniu o zatwierdzenie układu
Dlatego też w toku postępowania restrukturyzacyjnego, przedsiębiorca, wobec którego toczy się restrukturyzacja, co do zasady jest w różnym stopniu (w zależności od rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego, jak i specyfiki wierzytelności przysługującej wierzycielowi) chroniony przed postępowaniami egzekucyjnymi. Dzięki wprowadzeniu takiej ochrony, dłużnik może wdrożyć działania umożliwiające osiągnięcie porozumienia z wierzycielami bez obaw, że działania te zostaną sparaliżowane przez zajęcie majątku w postępowaniach egzekucyjnych, które mogliby chcieć wszcząć wierzyciele. Dzięki temu, majątek restrukturyzowanego dłużnika nie ulega w tym okresie uszczupleniu na drodze egzekucji. Tak jak wspomniano, możliwość i zakres wprowadzenia takiej ochrony majątku dłużnika zależy jednak w dużej mierze od wybranej przez niego procedury restrukturyzacyjnej.
W tym zakresie trzeba wskazać, że obecnie najczęściej wybieraną formą restrukturyzacji jest postępowanie o zatwierdzenie układu. Postępowanie to może być prowadzone w dwóch różnych trybach. W przypadku prowadzenia postępowania bez publicznego obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, dłużnik nie może korzystać z ochrony przed egzekucją aż do momentu zatwierdzenia przez sąd restrukturyzacyjny układu zawartego z wierzycielami. Zatem w tym przypadku ochrona przed egzekucją występuje dopiero na końcowym etapie postępowania, sam proces prowadzenia negocjacji i głosowania przez wierzycieli nie jest objęty ochroną, a co za tym idzie wierzyciele mogą w tym czasie swobodnie wszczynać i prowadzić postepowania egzekucyjne z majątku dłużnika.
W postępowaniu o zatwierdzenie układu, dłużnicy najczęściej decydują się jednak na dokonanie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (systemie teleinformatycznym, w którym toczą się postępowania restrukturyzacyjne). Dokonanie przez nadzorcę układu obwieszczenia - co ma miejsce na początkowym etapie postępowania o zatwierdzenie układu - pozwala na uzyskanie przez dłużnika szerokiej ochrony. Polega ona przykładowo na ochronie przed wypowiadaniem umów kluczowych dla przedsiębiorstwa prowadzonego przez restrukturyzowanego dłużnika. Co jednak z perspektywy niniejszego artykułu ważniejsze, wraz z ukazaniem się obwieszczenia w Krajowym Rejestrze Zadłużonych o dniu układowym, rozpoczyna się także bardzo szeroka ochrona dłużnika przed postępowaniami egzekucyjnymi. Od tego dnia, wierzyciele dłużnika nie mogą skutecznie wszczynać postępowań egzekucyjnych skierowanych do jego majątku. Postępowania egzekucyjne, które już się toczą, zostają zawieszone z dniem ukazania się obwieszczenia (wyjątki od powyższych zasad są nieliczne i dotyczą takich szczególnych zobowiązań dłużnika, jak np. świadczenia alimentacyjne – szerzej, zob. niżej).
Komornik sądowy nie będzie mógł dokonywać żadnych czynności
W prostych słowach powyższe oznacza zatem, że od ustalenia dnia układowego komornik sądowy lub organ administracyjny prowadzący postępowanie egzekucyjne nie będzie mógł dokonywać w zasadzie żadnych czynności (np. nie będzie mógł dokonać nowego zajęcia, czy też przeprowadzić egzekucyjnej sprzedaży majątku dłużnika). W przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, komornik powinien odmówić wszczęcia takiego postępowania. Jeśli jednak, wbrew ochronie przed egzekucją, do jej wszczęcia i prowadzenia dojdzie, to po uzyskaniu informacji o toczącym się postępowaniu o zatwierdzeniu układu komornik sądowy powinien umorzyć takie, prowadzone wbrew zakazowi, postępowanie egzekucyjne.
W opisywanym okresie (od dnia obwieszczenia w KRZ o ustaleniu dnia układowego) nie będzie możliwe także zarządzenie zabezpieczenia roszczenia na majątku dłużnika czy też wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia, które zostało uzyskane w postępowaniu sądowym. Dzięki temu, żaden organ egzekucyjny nie będzie mógł przykładowo zająć rachunku bankowego dłużnika.
Ochrona dłużnika przed egzekucją trwa cztery miesiące od dnia ukazania się obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Dłużnik może jednak przedłużyć przysługującą mu ochronę. Jeśli w ustawowym terminie – tj. przed upływem czterech miesięcy od dnia publikacji obwieszczenia - złoży wniosek o zatwierdzenie układu do właściwego sądu restrukturyzacyjnego, ochrona trwa do zakończenia postępowania sądowego dotyczącego złożonego wniosku o zatwierdzenie układu. W takim przypadku, gdy dłużnik porozumie się z wierzycielami i dojdzie do zawarcia układu, ochrona przeciwegzekucyjna trwa więc dłużej niż cztery miesiące.
Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego sprawia, że ochrona przed egzekucją (w odróżnieniu od przyspieszonego postępowania układowego oraz postępowania układowego), jest skuteczna wobec niemal wszystkich wierzycieli i chroni cały majątek. Tylko na podstawie nielicznych wyjątków, wierzyciel może w ramach egzekucji uzyskać zaspokojenie na majątku dłużnika, który prowadzi postępowanie o zatwierdzenie układu. Takim wyjątkiem będzie wierzyciel, któremu przysługuje świadczenie alimentacyjne oraz renta z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
Ochrona przed egzekucją filarem prowadzenia skutecznej restrukturyzacji
Postępowanie o zatwierdzenie układu prowadzone w trybie publikacji w KRZ obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego pozwala na niemal całkowitą ochronę majątku dłużnika przed prowadzeniem postępowań egzekucyjnych przez wierzycieli. To z kolei umożliwia dłużnikowi przedstawienie wierzycielom swojego planu na restrukturyzację przedsiębiorstwa, jak również propozycji spłaty zadłużenia, przy jednoczesnej kontynuacji funkcjonowania swojej działalności operacyjnej. Dzięki temu, zwiększa się szanse na uniknięcie upadłości dłużnika i wypracowanie środków na spłatę wierzycieli. Ochrona przed egzekucją jest więc jednym z filarów prowadzenia skutecznej restrukturyzacji – bez niej, prawdopodobnie dłużnik szybko utraciłby możliwość prowadzenia swojej działalności i został zmuszony do wdrożenia postępowania upadłościowego.
Zimmerman Filipiak Restrukturyzacja
