Jeśli gospodarka ma być innowacyjna, to potrzebuje rozwiązań, które mogą być chronione prawami własności intelektualnej, w tym przemysłowej. Ich uzyskiwanie, utrzymywanie ochrony oraz podejmowanie działań w celu ochrony przed naruszeniami to podstawowe działania rzecznika patentowego.

Dwie strony zawodu

– Zawód ten ma charakter interdyscyplinarny, gdyż łączy w sobie zarówno elementy techniczne, jak i prawne. Dlatego w miarę rozwoju gospodarki naszego kraju będzie wzrastało zapotrzebowanie na współpracę ze specjalistami w dziedzinie innowacyjnego rozwoju, jakimi są rzecznicy patentowi – uważa Dorota Rzążewska, prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych. – Rozwój różnych gałęzi gospodarki, np. sektora elektronicznego czy ekologicznego, kreuje zapotrzebowanie na współpracę w tych dziedzinach z rzecznikami patentowymi, którzy zarówno od strony technicznej, jak i prawnej zapewnią właściwą ochronę rozwiązań innowacyjnych powstających w tych branżach. Wymaga to wykorzystania zarówno wiedzy technicznej z danej dziedziny techniki, jak i prawnej. Dlatego zapotrzebowanie na współpracę z rzecznikami patentowymi winno wzrastać w miarę rozwoju różnych sektorów gospodarki naszego kraju. Należy przy tym podkreślić, że ze względu na techniczny charakter rozwiązań, które w świetle obowiązujących przepisów mogą być patentowane czy chronione jako wzory użytkowe, osoby mające wykształcenie techniczne najlepiej opracują strategię uzyskania i utrzymania ich ochrony. Wiedza prawnicza, jaką dysponują rzecznicy patentowi, ułatwia z kolei zapewnienie właściwej ochrony – dodaje.

Zgodnie z przepisami zawód rzecznika patentowego może być wykonywany przez osoby mające wyższe wykształcenie o kierunku przydatnym do wykonywania zawodu rzecznika patentowego. Oznacza to, że krąg osób, które mogą uzyskać uprawnienia, jest określony dość szeroko. – Warunkiem jest jednak zdanie egzaminu kwalifikacyjnego obejmującego zagadnienia techniczne i prawne. Wymóg wykazania się wiedzą techniczną i umiejętnością formułowania opisów patentowych wydaje się oczywisty, jeśli się weźmie pod uwagę techniczny charakter pewnej grupy rozwiązań (wynalazki, wzory użytkowe), dla których jest uzyskiwana ochrona w toku postępowań przed Urzędem Patentowym – mówi prezes Rzążewska.

Lista rzeczników patentowych prowadzona przez Urząd Patentowy RP obejmuje prawie 1 tys. osób, które mają uprawnienia do wykonywania zawodu w Polsce. Rekrutują się zarówno spośród osób z wykształceniem technicznym, jak i prawniczym lub innym nietechnicznym, przydatnym do wykonywania tego zawodu (ok. 25–30 proc.). Ci z wykształceniem technicznym są szkoleni w zagadnieniach prawniczych. Kończą podyplomowe studia ukierunkowane na przedmiot ich działania zawodowego (np. prawo własności intelektualnej, prawo nowych technologii, prawo autorskie czy zwalczanie nieuczciwej konkurencji). – Rozszerzanie wiedzy wśród rzeczników patentowych obejmuje nie tylko kierunki prawnicze, lecz także kierunki techniczne, i to zarówno w odniesieniu do osób mających wykształcenie prawnicze, jak i techniczne – informuje Dorota Rzążewska. – Rzecznicy są ustawowo zobowiązani do podnoszenia kwalifikacji zawodowych i samodoskonalenia, dlatego przedstawicieli naszego zawodu można spotkać na wielu uczelniach krajowych i zagranicznych. Grono rzeczników patentowych tworzą także osoby mające podwójne, a czasem potrójne uprawnienia zawodowe (radcy prawnego, adwokata, sędziego, doradcy podatkowego, etc.). Jest też liczna grupa rzeczników patentowych ze stopniami naukowymi – dodaje.

W praktyce

– Kandydat na aplikację rzecznikowską musi mieć ukończone studia magisterskie o kierunku przydatnym do wykonywania zawodu rzecznika patentowego, w szczególności techniczne lub prawnicze. Najważniejsze, aby być otwartym na innowacje, gdyż rzecznik patentowy jest nie tylko profesjonalnym pełnomocnikiem w sprawach z zakresu własności intelektualnej, lecz także doradcą biznesowym dla swoich klientów, który pomaga chronić innowacyjne i kreatywne aspekty działalności biznesowej – mówi rzecznik patentowy Anna Kawalec.

Aplikacja rzecznikowska, która trwa trzy lata i przygotowuje do egzaminu zawodowego oraz do wykonywania zawodu, składa się z czterech głównych elementów:

  • zajęć organizowanych przez Polską Izbę Rzeczników Patentowych,
  • pracy z patronem,
  • praktyk w Urzędzie Patentowym,
  • pracy własnej.

– Zajęcia organizowane przez Polską Izbę Rzeczników Patentowych odbywają się co trzy, cztery tygodnie w formie zjazdów w weekendy (z przerwą w okresie wakacyjnym). Zajęcia na aplikacji są wysoce wyspecjalizowane w zakresie prawa własności intelektualnej, jak również zwalczania czynów nieuczciwej konkurencji. Zarówno w czasie zajęć, jak i pracy z patronem aplikant zgłębia teoretyczne i praktyczne aspekty związane m.in. z patentami, wzorami użytkowymi, wzorami przemysłowymi, znakami towarowymi, oznaczeniami geograficznymi czy prawem autorskim. Praktyki jak sama nazwa wskazuje, są w pełni nastawione na ćwiczenia praktyczne. Tym samym aplikant rzeczniowski otrzymuje zarówno solidne przygotowanie teoretyczne, jak i możliwość realizowania zadań praktycznych – opowiada Anna Kawalec.

Szczegółowe warunki, jakie trzeba spełnić, aby zostać rzecznikiem patentowym, określa ustawa o rzecznikach patentowych (Dz.U. z 2001 nr 49 poz. 509 ze zm.). Jednym z wymogów jest uzyskanie pozytywnej oceny na egzaminie konkursowym. Podczas egzaminu jest sprawdzana wiedza kandydatów z zakresu zadań rzecznika, podstaw prawa własności przemysłowej, elementów wiedzy technicznej, elementów prawa konstytucyjnego oraz znajomości jednego języka obcego, według wyboru kandydata, angielskiego, francuskiego lub niemieckiego.

Informacje o tym, jak przygotować się do egzaminu, Polska Izba Rzeczników Patentowych opublikowała w specjalnej broszurze dla kandydatów, która jest dostępna na stronie PIRP. Przed przystąpieniem do egzaminu należy złożyć wniosek o wpis na listę aplikantów rzecznikowskich. W tym roku termin na złożenie wniosku upływa 15 września.

Skala potrzeb

Obowiązujące regulacje dają możliwość uzyskiwania uprawnień do wykonywania zawodu rzecznika patentowego nie tylko przed krajowymi organami – Urzędem Patentowym RP, sądami administracyjnymi czy sądami powszechnymi – lecz także przed organami europejskimi – EUIPO, EPO – czy międzynarodowymi (WIPO). A jakie jest zapotrzebowanie na ich usługi?

– Może ono mieć charakter i lokalny, i globalny. Jest to zależne od strategii biznesowej podmiotu, na rzecz którego są świadczone usługi – tłumaczy Dorota Rzążewska. – Nie można zapominać, że praca rzecznika patentowego nie odnosi się jedynie do rozwiązań o charakterze technicznym. Zadaniem rzecznika patentowego jest także ochrona znaków towarowych, wzorów przemysłowych, praw autorskich, know-how. Coraz częściej rzecznicy patentowi, odpowiadając na zapotrzebowania rynku, rozszerzają swe umiejętności i zajmują się wyceną praw własności przemysłowej. Zmienia się także charakter rozwiązań innowacyjnych. W przedsiębiorstwach powstają rozwiązania racjonalizatorskie, rozwiązania pracownicze, dla których konieczne jest zapewnienie ochrony w inny sposób niż uzyskanie prawa wyłącznego przed Urzędem Patentowym. Przy świadomości zakresu prac, specyfikę praw wyłącznych i ich różnorodność, nie bez powodu rzecznika patentowego określa się mianem „pierwszego doradcy w biznesie” – dodaje.

Profesja rzecznika patentowego istnieje w Polsce od 1918 r. i jest jednym z najstarszych zawodów zaufania publicznego. ©℗