Pieniądze zgromadzone na kontach ZUS, OFE i PPE w sytuacji rozwodu lub podziału majątku również podlegają podziałowi między małżonków. Niestety często o tym zapominamy. Jak w takim razie podzielić pieniądze, które wchodzą w skład wspólnego majątku zgodnie z prawem?
- Jak podzielić wspólny majątek małżonków?
- Praktyka orzecznicza
- Jakie są skutki braku podziału wspólnego majątku między małżonkami?
- Co to jest podział uzupełniający?
- Jak się dzieli pieniądze na rachunkach emerytalnych w innych krajach?
Do podziału majątku wspólnego małżonków dochodzi po orzeczeniu rozwodu, sporadycznie robi to sąd na wniosek stron już w wyroku rozwodowym. Ponadto na skutek ustanowienia bądź powstania z mocy prawa rozdzielności majątkowej, majątek małżonków może zostać podzielony przez sąd albo w drodze umowy zawartej pomiędzy małżonkami. Taka umowa o podział majątku wspólnego wymaga formy aktu notarialnego, gdy jej przedmiotem jest nieruchomość, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub prawo użytkowania wieczystego gruntu.
Zakres majątku wspólnego uregulowano w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (art. 31 k.r.o.) Obejmuje on przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Dodatkowo wyszczególniono przykładowy katalog składników majątku wspólnego, który nie wyczerpuje wszystkich możliwych elementów majątku wspólnego i wskazano, że w jego skład wchodzą również:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie ZUS
Jak podzielić wspólny majątek małżonków?
Nierzadko przy podziale majątku wspólnego strony zapominają o podziale pieniędzy zgromadzonych na kontach w ZUS, OFE i PPE. Często nie wiedzą, że należą one do majątku wspólnego. O ile strona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika powinna zostać poinformowana o tym, co wchodzi w skład majątku wspólnego, to osoba występująca samodzielnie przed sądem w sprawie o podział majątku nie ma gwarancji, że sąd zadba o to, by pieniądze uległy podziałowi, jeżeli nie ma wniosków stron w tym zakresie. Sądy nie występują z urzędu po takie informacje do odpowiednich instytucji (ZUS, fundusze emerytalne). Podobnie sytuacja wygląda w przypadku dokonywania podziału majątku przed notariuszem. W praktyce ww. środki nie zawsze podlegają podziałowi.
Praktyka orzecznicza
Jak wynika z danych udostępnionych Fundacji przez Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w roku 2022 w żadnej z zakończonych merytorycznie spraw o podział majątku wspólnego nie orzeczono o podziale środków zgromadzonych przez małżonków na rachunkach otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego oraz składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.
Jakie są skutki braku podziału wspólnego majątku między małżonkami?
Zagadnienie to jest o tyle istotne, że przykładowo wskutek dysproporcji w wysokości pieniędzy zgromadzonych przez każdego z małżonków na kontach w ZUS, OFE, PPE lub PPK, jeden z małżonków może być znacząco stratny, gdy nie dokona podziału tych środków. Kwoty zebrane na subkontach zależą bowiem od wysokości wynagrodzenia oraz stażu pracy. A zatem szczególnie warto pamiętać o żądaniu albo ustaleniu podziału tych pieniędzy, jeżeli jeden z małżonków nie pracował w ogóle w czasie trwania wspólności majątkowej, miał dłuższą przerwę w pracy lub jego zarobki były wyraźnie niższe niż zarobki drugiego małżonka.
Co to jest podział uzupełniający?
Warto nadmienić, że nawet w przypadku, gdy sąd w orzeczeniu o podziale majątku nie dokona podziału pieniedzy zgromadzonych na OFE, PPE, PPK czy też na subkoncie ZUS, środki te wciąż mogą zostać podzielone w drodze umowy lub orzeczenia sądowego. Jest to tzw. podział uzupełniający. Co ciekawe, z wnioskiem o podział uzupełniający mogą wystąpić również spadkobiercy jednego z byłych małżonków, gdy zachodzi potrzeba przeprowadzania prócz postępowania o podział majątku wspólnego także postępowania o dział spadku po zmarłym, byłym małżonku (postanowienie Sądu Najwyższego z 14 lipca 1983 r., IV CR 282/83).
Jak się dzieli pieniądze na rachunkach emerytalnych w innych krajach?
Co ciekawe, u naszych sąsiadów w Niemczech, sąd z urzędu występuje z zapytaniem do odpowiednika tamtejszego ZUS-u w celu ustalenia wysokości środków zgromadzonych na rachunkach emerytalnych, a zatem rozstrzygnięcie sądu w przedmiocie podziału majątku jest wyczerpujące, co zapewnia każdej ze stron odpowiednią ochronę.
Czy warto pamiętać o podziale wspólnego majątku?
Niezależnie od tego, kiedy dokonywany jest podział majątku wspólnego, warto pamiętać, że pieniądze, które zgromadził każdy z małżonków na kontach emerytalnych bądź subkontach w ZUS stanowią majątek wspólny i co do zasady w razie jego podziału podlegają one równemu podziałowi. Gra jest warta świeczki w szczególności wtedy, gdy zarobki jednego z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej były znacznie niższe niż wynagrodzenie drugiego małżonka. Małżonek, który zarabiał mniej, ma realną i relatywnie prostą możliwość uzyskania w przyszłości wyższej emerytury.