Na czym polega przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza? Co z długami spadkowymi? Co powinno znaleźć się w wykazie inwentarza?

rozwiń ›

Na wstępie trzeba wskazać, że spadkobierca może:

  • przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste);
  • odrzucić spadek;
  • przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

W tekście skupimy się na tej ostatniej możliwości.

Po co składać oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Wielu spadkobierców zadaje sobie zapewne pytanie – po co w ogóle składać oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Jest to bardzo ważne w kontekście potencjalnej odpowiedzialności za długi spadkowej. Nie zapominajmy, bowiem że spadkodawca poza np. samochodem czy pamiątkami może zostawić nam również niespłacone pożyczki.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy i w tej dacie zostaje on nabyty przez spadkobiercę. Skutkiem czego wstępuje on w prawa i obowiązki majątkowe zmarłego.

Nabycie to ma jednak charakter tymczasowy. Jak wspomnieliśmy bowiem spadkobierca może spadek przyjąć lub odrzucić. Jego odpowiedzialność za długi spadkowe będzie się zatem różnie kształtowała w zależności od opcji na którą się zdecyduje.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Przy przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje tym, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza lub spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Przez stan czynny spadku należy rozumieć jego aktywa, czyli składniki majątku, które powiększają jego wartość. Takimi będzie np. nieruchomość, samochód czy pieniądze. Pasywami spadku będą zaś wszelkiego rodzaju obciążenia, takie jak długi.

Mówiąc prościej – przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe. Jej górna granica będzie wyznaczona przez wartość odziedziczonego spadku.

Pokażmy to na przykładzie:

Spadkobierca odziedziczył majątek warty 100 tys. zł. Długi spadkodawcy były większe i wynosiły 200 tys. zł. Przy przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca będzie odpowiadał do kwoty 100 tys. zł i wierzyciele nie będą mogli od niego wyegzekwować więcej (jak to ma miejsce przy prostym przyjęciu spadku).

Jak już wspomnieliśmy stan czynny spadku wynika z wykazu lub spisu inwentarza. Czy trzeba je w ogóle składać? Czym one są?

Złożenie wykazu inwentarza lub uzyskanie spisu nie są obowiązkowe. Przepisy nie obligują do tego spadkobiercy, jak również nie zakreślają żadnego terminu na dokonanie tych czynności. Zaniechanie tego może być jednak dla takiej osoby bardzo kosztowne, bowiem dzięki nim możliwe będzie ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe – do stanu czynnego spadku. Bez tych dokumentów będzie to niemożliwe.

Kto może złożyć wykaz inwentarza?

Wykaz inwentarza mogą złożyć:

  • spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza,
  • zapisobiorca windykacyjny,
  • wykonawca testamentu.

Mogą to zrobić w sądzie albo przed notariuszem. W tym drugim przypadku wykaz zostaje objęty protokołem.

Ważne: Wykaz inwentarza może zostać złożony wspólnie przez więcej niż jednego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego lub wykonawcę testamentu.

Co powinno się znaleźć w wykazie inwentarza?

W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnia się przedmioty należące do spadku oraz przedmioty zapisów windykacyjnych, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku.

W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza składający wykaz uzupełnia go.

Wykaz inwentarza składany w sądzie sporządza się według ustalonego wzoru. Można go znaleźć na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości pod tym >> linkiem <<

A co jeżeli świadomie zataimy w wykazie jakieś składniki majątku spadkowego?

Kwestię tę reguluje art. 1031 par. 2 zd. 2. Zgodnie z jego treścią: „ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi”.

Oznacza to, że w takiej sytuacji będzie on odpowiadał za długi spadkowe całym majątkiem, również osobistym, bez żadnego ograniczenia kwotowego. Tak jakby nastąpiło proste przyjęcie spadku.

Kto sporządza spis inwentarza?

Spis inwentarza jest sporządzany przez komornika. Następuje to bądź na wniosek postanowienia sądu lub na wniosek osoby uprawnionej. Do tego kręgu należą:

  • osoba, która uprawdopodobni, że jest spadkobiercą,
  • osoba, która uprawdopodobni, że jest uprawnionym do zachowku,
  • osoba, która uprawdopodobni, że jest zapisobiercą,
  • wykonawca testamentu,
  • wierzyciel mający pisemny dowód przeciwko spadkodawcy.

Jeżeli sporządzenia spisu inwentarza żąda wierzyciel, sąd spadku wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku po wysłuchaniu spadkobiercy, chyba że wysłuchanie nie jest możliwe.

Ważne: Spis sporządzony przez komornika rodzi takie same skutki jak złożenie wykazu inwentarza.

W spisie inwentarza komornik zamieszcza przedmioty należące do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych, z zaznaczeniem wartości każdego z tych przedmiotów, oraz długi spadkowe ze wskazaniem wysokości każdego z nich.

Wartość przedmiotów należących do spadku i przedmiotów zapisów windykacyjnych komornik ustala według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a wysokość długów spadkowych - według stanu z chwili otwarcia spadku.

Ponadto komornik z urzędu ustala i zamieszcza w spisie inwentarza przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe.

W spisie inwentarza wykazuje również wartość stanu spadku z uwzględnieniem wartości rzeczy i praw spornych.

Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza?

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (o tym, że jest spadkobiercą).

W przypadku, gdy spadkobierca zachowa się biernie (nie złoży żadnego oświadczenia) bądź dokona tego po sześciomiesięcznym terminie – nabędzie spadek z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe). Jest to sytuacja bardziej korzystna niż jeszcze kilka lat temu. Bowiem do dnia 18 października 2015 r. brak złożenia oświadczenia przez spadkobiercę był równoznaczny z prostym przyjęciem spadku (bez ograniczenia za długi spadkowe), chyba że osoba powołana do spadku nie miała pełnej zdolności do czynności prawnych bądź istniały podstawy do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.