Ważne względy rodzinne uzasadniają zwolnienie ławnika z udziału w sprawie karnej i zastąpienie go dotychczasowym ławnikiem dodatkowym. Dokonana w ten sposób zmiana składu orzekającego nie stanowi podstawy uchylenia wyroku. Do takich wniosków doszedł Sąd Apelacyjny w Katowicach.

Zarzut wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej z powodu nienależytej obsady sądu został postawiony przez pełnomocnika osoby oskarżonej o zabójstwo. W apelacji od wyroku sądu I instancji wskazywał on, że w terminie publikacji wyroku doszło do zmiany składu orzekającego. Ta polegała na zastąpieniu ławnika podstawowego – dodatkowym. Zgodnie bowiem z art. 171 par. 1 prawa o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072 ze zm.) prezes sądu może zarządzić przydzielenie takiej osoby, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że sprawa będzie długo trwać. Paragraf 2 tego przepisu stanowi natomiast, że ławnik dodatkowy bierze udział w naradzie i głosowaniu, jeżeli jeden z ławników nie może uczestniczyć w składzie sądu. Tyle że zdaniem apelującego w tym konkretnym przypadku nie wystąpiła okoliczność, która uzasadniałaby sięgnięcie po tę regulację.
Innego zdania był sąd apelacyjny. Jak zauważył, o zwolnienie ze sprawy wnioskował sam ławnik. Stało się to między ostatnią rozprawą i terminem ogłoszenia wyroku, a powodem były względy rodzinne (przy czym nie sprecyzowano, na czym polegały). W efekcie doszło do zmiany w składzie sądzącym i w miejsce ławnika podstawowego wstąpił dotychczasowy ławnik dodatkowy, który brał wcześniej udział we wszystkich rozprawach prowadzonych przed sądem I instancji. SA zauważył, że przepisy odnoszące się do niemożności uczestnictwa ławnika ze składu podstawowego w składzie, który ostatecznie wydał wyrok, nie ustanawiają żadnych dodatkowych warunków, a doktryna wskazuje, że przyczynami uzasadniającymi taką zmianę mogą być np. śmierć, choroba ławnika, wygaśnięcie mandatu, czy także po prostu ustąpienie przez ławnika z jakichś ważnych powodów.
„Dla sądu odwoławczego nie ulega wątpliwości, że ważne względy rodzinne, choćby przemijające, których ławnik nie musiał precyzować, gdyż mogłoby to nadmiernie ingerować w dobra osobiste jej i członków jej rodziny, stanowią wystarczającą przyczynę niemożności uczestniczenia w składzie sądu uzasadniającą zmianę opisaną w art. 171 par. 2 p.u.s.p.” – czytamy w uzasadnieniu niedawno opublikowanego wyroku. Katowicki SA podkreślił, że stawiane przez apelującego w środku odwoławczym dodatkowe wymogi, aby przeszkoda udziału w składzie sądu była obiektywna, trwała i ustalona szczegółowo ponad wszelką wątpliwość, stanowią nadinterpretację.
Sąd zauważył również, że omawiana regulacja ma gwarantować, że każdy z członków składu sądzącego biorący udział w naradzie nad wyrokiem był wcześniej obecny przez cały czas trwania przewodu sądowego na rozprawie. I wymóg ten został dochowany. „Do uchybienia odpowiadającego podnoszonej bezwzględnej przyczynie odwoławczej mogłoby dojść, jeśliby ławnik dodatkowy wstępujący do składu sądzącego w dniu publikacji wyroku nie wziął udziału w naradzie poprzedzającej jego ogłoszenie” – zauważono w uzasadnieniu.

orzecznictwo

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 lutego 2021 r., sygn. akt II AKa 231/20 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia