Prezydenckie pomysły na zmiany w Sądzie Najwyższym nie mają charakteru zasadniczego, a jako takie raczej nie doprowadzą do uzdrowienia sądownictwa dyscyplinarnego. Tak o projekcie zmian w SN wniesionym przez głowę państwa pisze Krajowa Rada Sądownictwa. Z dużą dozą sceptycyzmu wypowiada się również na temat przygotowanego przez posłów PiS projektu mającego na nowo uregulować zasady ponoszenia przez sędziów odpowiedzialności dyscyplinarnej.
KRS co do zasady pozytywnie zaopiniowała prezydenckie propozycje. Podkreśliła, że dobrym pomysłem jest likwidacja odrębności statusu sędziów obecnie orzekających w Izbie Dyscyplinarnej SN (zgodnie z projektem izba ta ma zostać zniesiona, a w jej miejsce ma powstać Izba Odpowiedzialności Zawodowej). Jak bowiem zauważa KRS, „autonomia i wynikające z niej odrębności ID nie wpłynęły pozytywnie na jej funkcjonowanie, a stały się podstawą zarzutów wobec tego organu w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i publicystyce prawniczej”. Sceptycznie rada odniosła się za to do pomysłu, aby w nowo powołanej izbie mieli orzekać (wyłonieni w drodze losowania) także sędziowie SN angażujący się „w działania postrzegane jako udział w konflikcie politycznym o kształt wymiaru sprawiedliwości”. Zdaniem KRS byłoby to ryzykowne, a w odbiorze społecznym mogłoby być niezrozumiałe. Dlatego też organ proponuje takie ukształtowanie składów w sprawach dyscyplinarnych, aby to ławnicy uzyskali przewagę głosów nad sędziami zawodowymi. W I instancji mieliby orzekać jeden sędzia i dwóch ławników, a w II – dwóch sędziów zawodowych i trzech ławników.
Ponadto KRS ma zastrzeżenia do proponowanego mechanizmu pozwalającego zweryfikować na wniosek strony, czy sędzia spełnia wymogi bezstronności i niezawisłości. W jej opinii będzie to podważać prezydencką prerogatywę do powoływania sędziów oraz zaufanie obywateli do poszczególnych osób wykonujących ten zawód.
KRS zgłosiła również uwagi do projektu przygotowanego przez posłów PiS. Ten wprowadza m.in. zmiany w zasadach ponoszenia odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów. W tym celu projektodawcy proponują przepis, którego treść pokrywa się z uzasadnieniem wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiego z lipca 2021 r. (sprawa C-791/19). Jednak zdaniem KRS taki sposób określenia możliwości pociągnięcia sędziego do odpowiedzialności dyscyplinarnej lub karnej jest nieznany polskiej kulturze prawnej. Ponadto także wobec tego projektu KRS „wyraża sceptycyzm, czy proponowane zmiany doprowadzą do stabilizacji systemu wymiaru sprawiedliwości”.
Etap legislacyjny
Projekty w pracach komisji sejmowej
