Przed kontynuowaniem prac nad projektem nowelizacji prawa spadkowego Ministerstwo Sprawiedliwości powinno dokładnie przeanalizować, czy zmiany są potrzebne, i przeprowadzić rzetelną analizę konkretnych spraw.

Tylko w ten sposób można zagwarantować odpowiedni standard legislacyjny tworzonych przepisów oraz pewność obrotu prawnego. Tak do inicjatywy legislacyjnej resortu sprawiedliwości odniósł się w przedstawionych uwagach Sąd Najwyższy.
Przypomnijmy, że projekt zmian kodeksu cywilnego przewiduje m.in. rozszerzenie katalogu przypadków, w których sąd może stwierdzić, że spadkobierca jest niegodny dziedziczenia. Nową przesłanką ma być sytuacja, w której uporczywie uchylał się on od obowiązku alimentacyjnego względem spadkodawcy i w żaden sposób nie pomagał mu za życia. Zmiany mają także lepiej chronić małoletnich spadkobierców, którzy potrzebują pomocy przedstawiciela ustawowego do podjęcia decyzji w tym zakresie.
Projekt szczegółowo przeanalizował SN. W swoim stanowisku zauważył, że wprowadzenie do kodeksu nowej przesłanki niegodności dziedziczenia rzeczywiście należałoby rozważyć. Eksperci proponują jednak, by uszczegółowić przepis tak, by nie było wątpliwości, że chodzi o alimenty zasądzone wyrokiem, ustalone w ramach ugody przed sądem lub konkretnym organem, albo inną umową. Zdaniem SN dopracowania wymaga też druga część regulacji. Założono, że niegodna dziedziczenia może być również osoba, która uporczywie uchylała się od sprawowania opieki nad spadkodawcą. Nie jest jednak jasne, czy chodzi w tym momencie o ścisłe rozumienie „sprawowania opieki”. W kodeksie rodzinnym i opiekuńczym wskazano bowiem, że sąd opiekuńczy ustanawia opiekuna dla osoby małoletniej oraz ubezwłasnowolnionej całkowicie. Gdyby z kolei przyjąć, że chodzi o opiekę w potocznym rozumieniu, to sformułowanie precyzyjnego przepisu o przesłankach niegodności byłoby bardzo trudne.
Częściowo negatywnie SN odniósł się do propozycji, by zezwolenie na przyjęcie lub odrzucenie spadku przez osobę małoletnią wydawał sąd, w którym toczy się postępowanie spadkowe (obecnie tę kwestię rozstrzygają sądy opiekuńcze). Podkreśla, że „sąd opiekuńczy ma (bądź może uzyskać) wiedzę o całokształcie sytuacji dziecka i jego rodziny, a także o całokształcie sytuacji osoby pozostającej pod opieką, jaką nie dysponuje sąd spadku. Stwarza to możliwość właściwej ochrony dobra wskazanych grup osób przez wydanie bądź odmowę zezwolenia na dokonanie rozważanej czynności”. Dlatego propozycja powinna obejmować nie tyle zmianę właściwości sądu, ile raczej zadbanie o przeprowadzenie prawidłowego postępowania dowodowego w wydziale rodzinnym.
Generalnie w przedstawionych uwagach podkreślono przede wszystkim, że zmiany w prawie spadkowym, które jest istotne dla całego społeczeństwa, powinny być dogłębnie przemyślane i oparte na aktualnych statystykach. Jak zauważa SN, ustawodawca przed kontynuowaniem prac legislacyjnych powinien mieć pewność, że proponowane rozwiązania rzeczywiście rozwiążą występujące problemy i nie będą wymagały kolejnej zmiany w krótkim czasie.
Etap legislacyjny
Projekt w trakcie opiniowania