W opinii rzecznika praw obywatelskich sąd może sam zdecydować o rozpatrzeniu sprawy w składzie trzyosobowym, mimo że ustawa stanowi inaczej. Jeśli ma wątpliwości, może zapytać TK.

Pewien sąd rejonowy, rozpoznając dwie sprawy o niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, nabrał wątpliwości co do składu. Do 2 lipca br. bowiem takie sprawy rozpatrywał sędzia i dwóch ławników, a od dnia następnego – co do zasady ma to robić sam sędzia. To efekt wejścia w życie zmian kodeksu postępowania cywilnego i ustawy covidowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 1090), zgodnie z którymi w czasie trwania stanu epidemii oraz rok po jego zakończeniu regułą jest orzekanie w składach jednoosobowych.
W związku z tymi wątpliwościami sąd uznał za potrzebny udział RPO w obu sprawach, zainspirowany wystąpieniem rzecznika do Ministerstwa Sprawiedliwości z 13 lipca 2021 r. Już wówczas RPO wskazywał, że praktyczne wyeliminowanie ławników jest niekonstytucyjne. Pozbawia bowiem obywateli istotnych gwarancji procesowych.
Sędzia społeczny to nie paprotka. Ławnicy nie mogą być pomijani
Sędzia społeczny to nie paprotka. Ławnicy nie mogą być pomijani

Zobacz również
Teraz RPO przystąpił do obu spraw i wyraził swoją opinię w piśmie procesowym.
Zdaniem rzecznika przepis wprowadzający na czas pandemii składy jednoosobowe jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, z art. 182 tego aktu, a ponadto jest sprzeczny z art. 6 ust. 1 Europejskiej konwencji praw człowieka. RPO wskazał też na zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, która wynika z art. 2 konstytucji i też w jego ocenie została naruszona przez to, że przepisy o zmianie składu odnosiły się także do spraw rozpoczętych przed wejściem w życie nowelizacji.
Rzecznik zwrócił uwagę, że w takiej sytuacji, tj. kolizji między normami konstytucyjnymi i konwencyjnymi a ustawowymi, sąd może sam przyznać pierwszeństwo tym pierwszym.
Problem rugowania ławników z sądów jest coraz bardziej widoczny. Jak pisaliśmy wczoraj w DGP, zagadnienie prawne w tej sprawie skierował w ostatnich dniach do Sądu Najwyższego Sąd Okręgowy w Katowicach. Z kolei jeden z katowickich sądów rejonowych zdecydował się przedstawić swoje wątpliwości Trybunałowi Konstytucyjnemu.