rozwiń ›

Zmiana nazwiska na nazwisko ojczyma. Kiedy ojciec nie musi wyrazić zgody?

Zmiana nazwiska dziecku na nazwisko męża matki, czyli ojczyma najczęściej podyktowana jest chęcią asymilacji w nowej rodzinie. Mając na uwadze dobro dziecka, ustawodawca dopuszcza takie rozwiązanie, warunkując je co do zasady uzyskaniem akceptacji ojca. W pewnych okolicznościach możliwa jest jednak zmiana nazwiska na nazwisko ojczyma bez zgody ojca, a nawet wbrew jego sprzeciwowi. Sprawdź kiedy.

Zmiana nazwiska dziecka a zgoda ojca

Jednym ze sposobów zmiany nazwiska dziecku jest zastosowanie trybu administracyjnego przewidzianego w ustawie o zmianie imienia i nazwiska (zwanej dalej ustawą). W myśl art. 8 ustawy zmiana nazwiska rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci. Dotyczy to zarówno nazwiska, jak i nazwiska rodowego jednego z rodziców. Warunkiem dokonania zmiany jest uzyskanie zgody drugiego rodzica. Zatem, aby zmiana nazwiska matki mogła rozciągnąć się na małoletnie dziecko, zgodę na zmianę nazwiska dziecku musi wyrazić jego ojciec.

Jeśli małoletni ukończył jednak 13. rok życia, do zmiany nazwiska potrzebna jest dodatkowo jego zgoda. Tym samym ustawodawca włączył dziecko, posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych, do procesu decyzyjnego w przedmiocie nazwiska, które nosi.

W jaki sposób wyrazić zgodę na zmianę nazwiska dziecka?

Na zmianę nazwiska dziecka ojciec wyraża zgodę osobiście do protokołu sporządzanego przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo jego zastępcą. Możliwe jest też obecnie złożenie jej na:

  • sporządzonym tradycyjnie w wersji papierowej piśmie, które podpisane musi zostać własnoręcznie przez rodzica lub poświadczone za zgodność podpisu przez notariusza;
  • piśmie utrwalonym w formie elektronicznej, podpisanym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, zaufanym lub osobistym.

Jeśli rodzic wyrażający zgodę zamieszkuje za granicą, stosowne oświadczenie może złożyć za pośrednictwem konsula Rzeczpospolitej Polskiej.

Kiedy ojciec nie musi wyrażać zgody na zmianę nazwiska dziecka

Zmiana nazwiska dziecka możliwa jest jednak także bez zgody ojca. Dotyczy to sytuacji, gdy ojciec:

  • nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych np. z powodu ubezwłasnowolnienia całkowitego;
  • jest pozbawiony władzy rodzicielskiej;
  • nie żyje.

A co w razie, gdy prawa rodzicielskie ojca są ograniczone? Jak podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 grudnia 2019 roku (sygn. akt II SA/Go 701/19) „ograniczenie władzy rodzicielskiej nie może iść tak daleko, aby stało się równoznaczne z jej pozbawieniem, nie ma ono bowiem charakteru penalnego”. Jeżeli zatem ojciec ma ograniczone prawa rodzicielskie, konieczne jest uzyskanie jego zgody na zmianę nazwiska dziecka. Nie ma przy tym znaczenia zakres jego obowiązków i uprawnień określony w wyroku rozwodowym (zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 1987 roku, sygn. akt III CZP 40/87).

Brak zgody na zmianę nazwiska a decyzja sądu

Brak zgody ojca na zmianę nazwiska dziecka nie będzie też przeciwwskazaniem wtedy, gdy zgodę taką wyrazi sąd opiekuńczy. Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 3 ustawy w razie braku porozumienia między rodzicami w przedmiocie zmiany nazwiska dziecka, każde z nich, a zatem także i matka, może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na taką zmianę. Jak podkreśla się w orzecznictwie, zgoda sądu zastępuje zgodę drugiego rodzica.

Zmiana nazwiska dziecka a małżeństwo matki

Zmiana nazwiska dziecka może nastąpić także w trybie przewidzianym przez kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z art. 90 k.r.i.o. jeśli matka dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem dziecka, małżonkowie mogą złożyć zgodne oświadczenie, że będzie ono nosiło takie samo nazwisko, jakie nosiłoby ich wspólne dziecko. W razie nowego małżeństwa matki dziecka nie ma zatem wymogu uzyskiwania zgody ojca na zmianę nazwiska.

Skąd takie rozwiązanie? Zasadniczym celem jest dobro dziecka i możliwość asymilacji w nowo powstałej rodzinie, a także zatarcie różnic pomiędzy partnerem matki oraz ewentualnymi dziećmi z nowego związku. Wszystko to zdaniem ustawodawcy ma ułatwić wspólne nazwisko wszystkich członków rodziny.

Możliwość zmiany nazwiska dziecku bez konieczności wyrażania zgody przez drugiego rodzica nie oznacza, że małżeństwo matki zawsze pociąga za sobą zmianę nazwiska dziecka. Nadanie nazwiska ojczyma nie jest możliwe, gdy dziecko nosi nazwisko ojca albo nazwisko połączone matki i ojca, a utworzone na podstawie zgodnych oświadczeń rodziców.

Czy zmiana nazwiska na nazwisko ojczyma wpływa na prawa ojca?

Zmiana nazwiska dziecka na nazwisko ojczyma nie wywołuje żadnych skutków prawnych dla praw i obowiązków ojca. Co do zasady nie wpływa ona zatem także na wysokość świadczeń alimentacyjnych. Biologiczny ojciec nie traci także ani nie zostają mu ograniczone prawa rodzicielskie, a w szczególności prawo do kontaktów z dzieckiem. Zmiana nazwiska ma zatem dla niego jedynie charakter formalny.

A jakie skutki ma zmiana nazwiska dziecka żony dla ojczyma? Podobnie jak w przypadku ojca biologicznego, tak i dla ojczyma ma ona charakter formalny. Nie jest ona równoznaczna z adopcją, nie rodzi także obowiązku alimentacyjnego z mocy prawa. Żądanie świadczeń musiałoby być bowiem uzasadnione zasadami współżycia społecznego, a nie wyłącznie noszonym nazwiskiem.

Źródła:

  1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. 1964 nr 9 poz. 60.
  2. Ustawa z dnia 17 października 2008 roku o zmianie imienia i nazwiska, Dz. U. 2008 nr 220 poz. 1414.