RPO zaskarżył wyrok jednego z sądów okręgowych, którym obywatel został skazany za stalking. Jak podnosił, rozstrzygnięcie to zostało oparte na art. 190a k.k. w brzmieniu nadanym mu w wyniku nowelizacji tzw. ustawy covidowej z 31 marca 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 568). To właśnie wówczas podniesiono górną granicę odpowiedzialności za to przestępstwo z trzech do ośmiu lat pozbawienia wolności.

Nowelizacja ustawy covidowej niezgodna z procesem legislacyjnym

Rzecznik podnosił, że wspominana nowelizacja została przeprowadzona w sposób niezgodny z zasadami procesu legislacyjnego. Jak zauważył, projekt wpłynął do Sejmu 26 marca 2020 r., a następnego dnia została do niego zgłoszona poprawka, która zmieniała art. 190a k.k. Ustawa została uchwalona przez izbę niższą parlamentu po trzech czytaniach już 27 marca 2020 r., a dzień później przekazano ją marszałkowi Senatu. 31 marca 2020 r. izba wyższa wniosła swoje poprawki do ustawy, które tego samego dnia rozpatrzyła sejmowa Komisja Finansów Publicznych. Ustawę Sejm uchwalił 31 marca 2020 r., a prezydent podpisał ją jeszcze tego samego dnia. Również 31 marca została ona opublikowana w Dzienniku Ustaw. I w tym też dniu zaczęły obowiązywać wprowadzone tą nowelizacją zmiany w kodeksie karnym.

Orzeczenie Sądu Najwyższego

SN, rozpatrując skargę, wskazał, że zgodnie z regulaminem Sejmu pierwsze czytanie projektu zmian kodeksu lub projektu zmian przepisów wprowadzających kodeks może się odbyć nie wcześniej niż czternastego dnia od doręczenia posłom druku sejmowego. W ramach pierwszego czytania propozycje zmian w przepisach są uzasadniane przez wnioskodawców, przeprowadzana jest debata w sprawie ogólnych zasad projektu, a posłowie mogą zadawać pytania, na które odpowiedzi powinni udzielić wnioskodawcy. Ten etap kończy się skierowaniem projektu do komisji. Z kolei drugie czytanie zmian kodeksu może odbyć się nie wcześniej niż 14. dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji.

Wskazano też, że przy rozpatrywaniu projektów kodeksów lub ich nowelizacji istnieje możliwość powołania Komisji Nadzwyczajnej, w ramach której tworzy się podkomisje i zespoły robocze (art. 91 Regulaminu Sejmu RP).

Jak zauważył SN, zestawienie daty wpływu projektu nowelizacji do Sejmu, dat poszczególnych jego czytań oraz daty uchwalenia ustawy przez Sejm wskazuje jednoznacznie, że naruszone zostały przepisy regulaminu izby niższej.

Według SN nie ulega wątpliwości, że Sejm procedując nad ustawą zawierającą zaskarżony przepis, nie działał zgodnie z art. 7 konstytucji, który nakazuje organom władzy publicznej działanie na podstawie i w granicach prawa (co również podnosił RPO). Stwierdził również, że izba niższa poprzez rażące naruszenie postanowień regulaminu Sejmu naruszyła art. 112 konstytucji.

Skutki orzeczenia Sądu Najwyższego

SN, uznając sformułowane przez RPO zarzuty, przesądził więc o możliwości prowadzenia przez sąd rozproszonej kontroli konstytucyjności nie tylko wtedy, gdy norma prawna jest niezgodna z ustawą zasadniczą pod względem merytorycznym, ale także gdy została uchwalona w sposób niezgodny z normami wyznaczającymi prawidłowość procesu legislacyjnego.

Orzecznictwo: Wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2025 r. sygn. akt II KK 462/24