Nie można podważyć zgłoszenia budowy, od którego nie wniesiono sprzeciwu

Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje możliwość wzruszenia ostatecznych decyzji administracyjnych między innymi w drodze stwierdzenia ich nieważności oraz wznowienia postępowania. W praktyce niejednokrotnie pojawiają się wątpliwości co do dopuszczalności zastosowania tych trybów, w tym do zgłoszenia robót budowlanych.

Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2351 z późn. zm.; dalej jako: Prawo budowlane) określone roboty budowlane nie wymagają pozwolenia na budowę a wyłącznie dokonania zgłoszenia. Zgłoszenia należy dokonać przed terminem zamierzonego rozpoczęcia robót budowlanych.

Organ administracji architektoniczno-budowlanej (starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu), który otrzymał zgłoszenie, może w terminie 21 dni od jego doręczenia wnieść sprzeciw. Podstawą do wniesienia sprzeciwu jest na przykład sytuacja, w której zgłoszenie dotyczy budowy lub wykonywania robót budowlanych objętych obowiązkiem uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę albo budowa lub wykonywanie robót budowlanych objętych zgłoszeniem narusza ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy, inne akty prawa miejscowego lub inne przepisy. Sprzeciw przybiera formę decyzji administracyjnej.

W razie konieczności uzupełnienia zgłoszenia organ wydaje postanowienie, w którym nakłada na zgłaszającego obowiązek uzupełnienia w określonym terminie brakujących dokumentów, a w przypadku ich nieuzupełnienia – wnosi sprzeciw w drodze decyzji. Czynność ta przerywa bieg 21-dniowego terminu na wniesienie sprzeciwu.

Po upływie terminu na wniesienie sprzeciwu inwestor może wykonać zamierzone roboty budowlane. Organ może z urzędu, przed upływem ww. terminu wydać zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu. Wydanie zaświadczenia wyłącza możliwość wniesienia sprzeciwu oraz uprawnia inwestora do rozpoczęcia robót budowlanych. W przypadku nierozpoczęcia wykonywania robót budowlanych przed upływem 3 lat od określonego w zgłoszeniu terminu ich rozpoczęcia, ich realizacja może nastąpić po dokonaniu ponownego zgłoszenia.

Organ, który nie wniósł sprzeciwu w wyżej wskazanym terminie, traci uprawnienie do dalszego działania – nie może on pozbawić inwestora prawa do wykonania robót budowlanych objętych zgłoszeniem przez uruchomienie jednego z nadzwyczajnych trybów postępowania określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Do postępowania w sprawie zgłoszenia zamiaru budowy lub wykonywania innych robót budowlanych nie mają w pełni zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Milczenie organu polegające na niewniesieniu sprzeciwu nie stanowi rozstrzygnięcia, chociaż niewątpliwie kończy sprawę administracyjną (wyrok Naczelnego Sadu Administracyjnego z 17 listopada 2005 r., sygn. akt II OSK 197/05). Skoro nie ma wydanej decyzji – nie można stwierdzić jej nieważności czy też wznowić postępowania, które może dotyczyć jedynie ostatecznej decyzji administracyjnej (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 12 kwietnia 2017 r., sygn. akt VII SA/Wa 1403/16; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 19 marca 2019 r., sygn. akt VII SA/Wa 2558/18).

Robót budowlanych wykonanych na podstawie zgłoszenia, wobec których organ nie wniósł sprzeciwu a powinien, nie można traktować jako samowoli budowlanej. Samowolą budowlaną byłoby bowiem zrealizowanie obiektu budowlanego bez wymaganego zgłoszenia albo pomimo wniesienia sprzeciwu od zgłoszenia.

Skoro zgłoszenie zostało dokonane, a organ administracji architektoniczno-budowlanej (starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu) nie wniósł od niego sprzeciwu choć powinien to uczynić, to organ nadzoru budowlanego (np. powiatowy inspektor nadzoru budowlanego) powinien wszcząć postępowanie naprawcze na podstawie art. 51 i następnych Prawa budowlanego.