Skarbówka nie może żądać od podatnika informacji na temat umów z kontrahentem, do których sama ma dostęp w toku kontroli prowadzonej u tego kontrahenta – orzekł NSA.
Spór toczył się o zakres uprawnień fiskusa do żądania informacji i dokumentów na podstawie art. 45 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 813 ze zm.).
Uzasadniając wczorajszy wyrok, sędzia Aleksandra Wrzesińska-Nowacka wyjaśniła, że niewątpliwie art. 45 ustawy o KAS jest przepisem potrzebnym do wykonywania zadań przez Krajową Administrację Skarbową. – Powinna być jednak zachowana zasada proporcjonalności. Organ uzyskuje dostęp do danych chronionych, ma do tego oczywiście uprawnienia ustawowe, ale może korzystać z nich w ściśle określonych prawem granicach – tłumaczyła sędzia.
Dodała, że wszelkie wątpliwości co do podstawy prawnej żądania przez organ podatkowy informacji powinny być interpretowane na korzyść osoby, która ma wykonać postanowienie organu.
W razie wystąpienia tego typu wątpliwości należy – zdaniem NSA – przyjąć, że organ podatkowy nie może domagać się informacji, jeżeli taka możliwość nie wynika jednoznacznie i wprost z przepisów.
Urząd zażądał szczegółów
Chodziło o spółkę, która świadczy usługi wynajmu lokali w galerii handlowej. W 2019 r. naczelnik urzędu skarbowego wydał postanowienie, w którym domagał się od spółki przedstawienia wielu szczegółowych informacji na temat jej działalności oraz umów z najemcami w okresie od listopada 2018 r. do lutego 2019 r. Jako podstawę prawną podał art. 45 ustawy o KAS. Uzasadnił, że uzyskanie tych danych jest związane z kontrolą podatkową innego podmiotu. Nie wskazał jednak, kogo konkretnie ta kontrola dotyczy.
Naczelnik US chciał otrzymać m.in. kopię umowy zawartej z jednym z kontrahentów wraz z aneksami oraz ze schematem wynajmowanych pomieszczeń. Poprosił też spółkę o przesłanie przykładowej umowy najmu w okresie od listopada 2018 r. do chwili obecnej, bez danych najemcy.
Spytał ją też m.in.:
- czy od listopada 2018 r. do lutego 2019 r. dysponowała wolnymi lokalami pod wynajem i o jakiej powierzchni;
- ile wynosił czynsz i jakie były terminy płatności;
- czy przy zawieraniu umowy wymagane jest wpłacenie kaucji;
- czy ogólne warunki najmu dopuszczają dalszy podnajem i czy zgoda na to musi być wyrażona jeszcze przed zawarciem umowy podnajmu;
- czy podnajem bez zgody i wiedzy wynajmującego grozi np. stwierdzeniem nieważności umowy.
Postanowienie naczelnika US utrzymał w mocy dyrektor izby administracji skarbowej. Stwierdził, że informacje i dokumenty są konieczne do prawidłowego rozstrzygnięcia kontroli.
Pytanie o podstawę prawną
Spółka złożyła skargę do WSA w Łodzi, bo uważała, że naczelnik urzędu skarbowego nie miał podstaw prawnych, by wymagać od niej tego typu danych. Zarzuciła mu naruszenie:
- art. 45 ust. 1 ustawy o KAS,
- art. 45 ust. 2 tej ustawy – poprzez żądanie informacji i dokumentów, do których organ powinien mieć dostęp w ramach prowadzonej przez niego kontroli oraz
- art. 45 ust. 3 – poprzez brak wskazania okoliczności, z których miałaby wynikać konieczność pozyskania tych danych.
WSA w Łodzi oddalił jednak skargę spółki, uznając, że rację ma fiskus (sygn. akt I SA/Łd 863/19). Orzekł, że na podstawie art. 45 ust. 1 i 3 ustawy o KAS organ może żądać informacji o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych lub faktycznych czynności, które mogą mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania.
Stwierdził, że informacje dotyczące umów z najemcami lokali w galerii handlowej mają niewątpliwie bezpośredni wpływ na wysokość zobowiązania w VAT, a dane dotyczące terminów płatności są niezbędne dla określenia momentu powstania obowiązku podatkowego. W uzasadnieniu dodał, że skarżąca – jako spółka kapitałowa działająca na rynku od wielu lat – powinna o tym wiedzieć.
Spółka miała rację
Spółka nie zgodziła się z tymi argumentami i wniosła skargę kasacyjną. NSA uchylił w całości wyrok WSA oraz postanowienia organów obu instancji.
Jak wyjaśniła sędzia Wrzesińska-Nowacka, art. 45 ustawy o KAS pozwala organom żądać informacji dotyczących osoby, o którą pytają, ale jeśli toczy się kontrola podatkowa, najprawdopodobniej wobec podmiotu wskazanego imiennie w uzasadnieniu, to powinny uzyskać dokumenty od tego właśnie podmiotu.
– Artykuł 45 ust 2 ustawy o KAS wyraźnie wskazuje, że organ nie może żądać tych dokumentów, które może pozyskać we własnym zakresie. Skoro więc toczyła się kontrola podatkowa, to dlaczego organ nie mógł uzyskać informacji od najemcy? – pytała sędzia, uzasadniając wyrok.
Dodała, że jeśli organ nie mógł tego zrobić, to powinien był wykazać to w uzasadnieniu postanowienia. A tego nie zrobił.
Już nie pierwszy raz
Sędzia Wrzesińska-Nowacka przywołała również wcześniejszy wyrok NSA – z 2 lipca 2020 r. (sygn. akt II GSK 438/20). W tamtej sprawie naczelnik urzędu skarbowego zażądał, by biuro rachunkowe wyjaśniło, czy kontrolowany prowadził rzeczywistą działalność gospodarczą w badanym lokalu. Biuro miało też przekazać wszelkie posiadane umowy i kopie faktur VAT związane z zakresem kontroli.
NSA zgodził się jednak z biurem rachunkowym, że art. 45 ust. 2 ustawy o KAS nie pozwala żądać przekazania pisemnych wyjaśnień ani dokumentacji, do której fiskus ma już dostęp. Sąd wyjaśnił też, że fiskus nie może na podstawie art. 45 ustawy o KAS podejmować czynności, które są zastrzeżone dla sformalizowanego postępowania (administracyjnego, celno-skarbowego czy podatkowego). ©℗
orzecznictwo
Wyrok NSA z 11 stycznia 2023 r., sygn. akt II FSK 1243/22 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia