Wraz z koleżanką planujemy od 1 września zawiązać spółkę cywilną i prowadzić wspólnie biuro rachunkowe. Spółka ma przede wszystkim obniżyć koszty działalności. Planujemy też skorzystać z ulgi na start i niższych składek. Czy te preferencje się kumulują i dotyczą każdego wspólnika, czy tylko spółki?
Analizę podanego zapytania warto zapoczątkować odniesieniem się do istoty spółki cywilnej. Spółka ta ma normatywne podstawy w kodeksie cywilnym. Na kanwie tych regulacji w orzecznictwie sądowym (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 27 maja 2015 r., sygn. akt III AUa 2231/14) akcentuje się, że spółka cywilna w obecnym stanie prawnym nie ma podmiotowości prawnej, jest wyłącznie stosunkiem o charakterze zobowiązaniowym (umową) zawartym pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami (art. 860 par. 1 k.c.). Co wymaga jednak podkreślenia, mimo powiązania wspólników stosunkiem cywilnoprawnym (umową), w znaczeniu formalnoprawnym są oni odrębnymi przedsiębiorcami. Ma to uzasadnienie w art. 4 prawa przedsiębiorców. Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Powyższe ustalenia mają znaczenie dla oceny aspektu ubezpieczeń społecznych poruszonego przez czytelnika. I tak w zapytaniu pojawiły się dwa odrębne wątki, tj. dotyczące ulgi na start i niższych składek ZUS. Pod względem prawnym obie te preferencje są od siebie niezależne. I tak, jeśli chodzi o ulgę na start, to na uwagę zasługuje art. 18 ww. prawa przedsiębiorców. Wskazano w nim, że „przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres sześciu miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej”. Przedsiębiorca może zrezygnować z tego uprawnienia przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.
Co wymaga podkreślenia, wspomniana ulga na start stanowi wyjątek od zasady powszechności ubezpieczeń społecznych wynikającej z regulacji ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115). W praktyce ww. ulga oznacza brak obciążeń składkowych na okres pół roku, licząc od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Niestety, preferencja ta ma też poważny minus, bowiem nie obejmuje ubezpieczenia zdrowotnego. W praktyce oznacza to konieczność ponoszenia przez ww. okres czasu składki zdrowotnej, której wysokość nie może być niższa od 9 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku kalendarzowym, a aktualnie to kwota 270,90 zł.
Odrębnej oceny wymaga kwestia składek preferencyjnych, które normatywne podstawy mają w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, gdzie postanowiono, że „podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 (osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców), w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia”.
Przy czym przepisy te nie mają zastosowania do osób, które:
1) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
2) wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
W praktyce ww. regulacje dają możliwość opłacania składek na poziomie ok. 286 zł łącznie z ubezpieczeniem chorobowym przez okres dwóch lat. Przepisy te jednak nie wyłączają obowiązku opłacania składki zdrowotnej.
Co wymaga podkreślenia, zarówno z ulgi na start, jak i składki preferencyjnej mogą skorzystać osoby prowadzące działalność, a nie spółka. W konsekwencji każdy ze wspólników może skorzystać odrębnie z ww. preferencji. Należy także dodać, że nie ma znaczenia, że przyszli wspólnicy pozostawali wcześniej w stosunkach pracowniczych u innego pracodawcy, chyba że chcieliby z nim współpracować – wówczas obie preferencje będą wyłączone.
Również ewentualne rozwiązanie umowy spółki nie wpłynie negatywnie na ww. preferencje, bowiem, jak już wyżej wskazano, preferencje ubezpieczeniowe są zindywidualizowane do poszczególnych przedsiębiorców, a nie do spółki. Nie ma wówczas również ryzyka zwrotu składek, bowiem przepisy nie przewidują takich rygorów.
Podsumowując, w przypadku spółki cywilnej preferencje w ubezpieczeniach społecznych przysługują niezależnie każdemu ze wspólników. Dotyczy to zarówno ulgi na start, jak i składek obniżonych. Niestety, przez łączny okres dwóch i pół roku trzeba opłacać składkę zdrowotną. Późniejsze rozwiązanie spółki cywilnej nie wpłynie na możliwość dalszego korzystania z preferencji przez obu wspólników. ©℗
Podstawa prawna
ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 poz. 1360)
art. 4 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 974)
