W marcu zamierzam rozpocząć wykonywanie działalności gospodarczej. Nigdy dotychczas jej nie prowadziłam, nie będę jej wykonywać na rzecz swojego byłego pracodawcy. Chciałabym skorzystać z przysługujących mi ulg. Jakie będę musiała płacić składki? W jakim stopniu Polski Ład wpłynął na sytuację takich osób jak ja?

Anna Kwiatkowska, ekspert od ubezpieczeń społecznych
Osoby, które chcą rozpocząć prowadzenie pozarolniczej działalności, mają do wyboru – albo skorzystać z przysługujących ulg dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne, albo od razu opłacać je w pełni. Przepisy, także te zmienione Polskim Ładem, nie przewidują ulg w składce zdrowotnej dla początkujących przedsiębiorców. Obecnie składka zdrowotna nie może być odliczana od podatku dochodowego. Zmienił się także termin opłacania składek za jednoosobowych przedsiębiorców.
Ubezpieczenie zdrowotne dla opodatkowanych kartą...
Osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Dotychczas wszyscy przedsiębiorcy mogli płacić składkę zdrowotną w takiej samej wysokości i od tej samej podstawy. Przed zmianami wprowadzonymi przez Polski Ład stanowiła ona równowartość 9 proc. przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału poprzedniego roku wraz z wypłatami z zysku. Po wejściu w życie Polskiego Ładu wysokość składki zdrowotnej uzależniona jest od formy opodatkowania przedsiębiorcy.
Najprostsza sytuacja będzie dotyczyła przedsiębiorców rozliczających się kartą podatkową. W ich przypadku składka zdrowotna będzie wynosiła 9 proc. podstawy wymiaru składki stanowiącej kwotę minimalnego wynagrodzenia w danym roku. Skoro w 2022 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 3010 zł, to składka wynosi 270,90 zł. Rozliczenie na podstawie karty podatkowej nie jest jednak możliwe dla działalności rozpoczętych w 2022 r., dlatego powyższa zasada nie będzie miała zastosowania do opisywanego przypadku.
ikona lupy />
Polski Ład. Logo / Dziennik Gazeta Prawna
…albo ryczałtem…
Bardziej skomplikowane zasady dotyczą osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Składka zdrowotna wyniesie 9 proc. podstawy wymiaru. Zgodnie z przepisami wprowadzonymi Polskim Ładem miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie stanowić:
  • 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego (6221,04 zł), jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego nie przekroczyły kwoty 60 tys. zł;
  • przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 60 tys. zł, a nie przekroczyły kwoty 300 tys. zł;
  • 180 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, jeżeli przychody z działalności osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 300 tys. zł.
Ryczałt, skala, a może liniowy? Jaki podatek wybrać w 2022 r.
Ryczałt, skala, a może liniowy? Jaki podatek wybrać w 2022 r.

Zobacz również
Skoro zatem przedsiębiorca dopiero zamierza rozpocząć działalność, to oznacza, że będzie mieścił się zazwyczaj w pierwszej z powyższych grup (do 60 tys. zł), a więc składka będzie wynosiła 9 proc. od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Jeśli jednak przychód będzie wyższy, to przedsiębiorca zapłaci składkę właściwą dla drugiej lub trzeciej grupy.
...albo liniowo lub według skali
W przypadku przedsiębiorców odprowadzających podatek liniowy, w tym jeżeli ubezpieczony opłaca również podatek z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (IP Box) lub według skali, wysokość składki zdrowotnej uzależniona jest od dochodu i wynosi:
  • opodatkowani według skali podatkowej: 9 proc. podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej),
  • opodatkowani podatkiem liniowym: 4,9 proc. podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej), począwszy od rozliczeń składek za luty 2022 r.;
  • opodatkowani podatkiem liniowym, jeżeli ubezpieczony opłaca również podatek z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (IP Box): 4,9 proc. podstawy wymiaru składki (dochodu z działalności gospodarczej).
Przedsiębiorca wpłaca składkę w wysokości 9 albo 4,9 proc. dochodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacana jest składka. Dochód ustala się w ten sposób, że za pierwszy miesiąc podlegania temu ubezpieczeniu dochód będzie różnicą między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami uzyskania przychodów zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dochód ten pomniejsza się o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe opłaconych w tym miesiącu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Dochód za kolejne miesiące ustala się narastająco jako różnicę między sumą przychodów osiągniętych od początku roku i sumą kosztów uzyskania przychodów poniesionych od początku roku. Zostaje on pomniejszony o sumę dochodów za miesiące poprzedzające i o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, zapłaconych od początku roku, a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach.
Jeśli jednak się okaże, że składka w ten sposób obliczona jest niższa niż 9 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia roku składkowego (w 2022 r. obliczone od 3010 zł – 270,90 zł), to składka zdrowotna będzie musiała być uiszczona dokładnie w tej właśnie wysokości. Także wtedy, gdy przedsiębiorca nie osiągnął żadnego dochodu albo poniósł stratę. Tę zasadę trzeba też zastosować w opłacaniu składki za pierwszy miesiąc podlegania temu ubezpieczeniu.
WAŻNE Zgodnie z zasadami wprowadzonymi przez Polski Ład przedsiębiorca prowadzący pozarolniczą działalność powinien przekazać dokumenty rozliczeniowe i uiścić należne składki do ZUS do 20. dnia następnego miesiąca.
Ubezpieczenie społeczne
Polski Ład nie zmienił natomiast zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym. I tak osoba zamierzająca rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej może skorzystać na początku z ulgi na start określonej w art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców. Dzięki niej nie musi w ogóle opłacać składki na ubezpieczenia społeczne, a jedynie ubezpieczenie zdrowotne, przez sześć miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności. Nie wszyscy z tej ulgi mogą jednak skorzystać. Nie mają do niej prawa osoby, które:
  • podejmują działalność gospodarczą ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia;
  • wykonują ją na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności gospodarczej.
Nieopłacanie składek na ubezpieczenie społeczne oznacza również brak prawa do świadczeń oraz niezaliczenie okresu korzystania z ulgi do okresów ubezpieczeniowych w rozumieniu przepisów emerytalno-rentowych. Przedsiębiorca może jednak z ulgi w każdej chwili zrezygnować, zgłaszając się do ubezpieczeń społecznych.
Po zakończeniu korzystania z ulgi na start, czy to z powodu upływu sześciu miesięcy, czy rezygnacji z niej wcześniej, przedsiębiorca może skorzystać z kolejnej ulgi w składkach na ubezpieczenia społeczne. Została ona określona w art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Polega na możliwości opłacania przez kolejne 24 miesiące składek od zadeklarowanej podstawy wymiaru nie niższej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. Podstawa ta w 2022 r. wynosi 903 zł.
Podobnie jak do ulgi na start, także do tej ulgi nie mają prawa osoby, które:
  • podejmują działalność gospodarczą ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia;
  • wykonują ją na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności gospodarczej.
Korzystając z tej ulgi, przedsiębiorca opłaca składki w obniżonej wysokości, ale ma już prawo do świadczeń. Okres opłacania składek jest uwzględniany jako okres ubezpieczenia w rozumieniu przepisów emerytalno-rentowych.
Trzeba podkreślić, że osoba rozpoczynająca prowadzenie działalności może, ale nie musi korzystać z powyższych ulg w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne. Może od pierwszego dnia prowadzenia działalności opłacać składki od standardowej podstawy wymiaru, tj. 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Może również np. nie korzystać z ulgi na start, ale od razu skorzystać z preferencyjnych składek. Przedsiębiorcy muszą jednak pamiętać, że rezygnacja z ulgi jest ostateczna, tj. nie można do niej wrócić w kolejnych miesiącach.
Podsumowanie
Jak widać, przedsiębiorca rozpoczynający wykonywanie działalności gospodarczej w marcu 2022 r. może opłacać składki na ubezpieczenie społeczne na dotychczasowych zasadach: może skorzystać z ulgi na start, preferencyjnych składek albo od razu opłacać składki na zasadach ogólnych.
W przypadku składki zdrowotnej będzie zobowiązany:
  • opłacić ją w wysokości 9 proc. od podstawy wymiaru składki wynoszącej 60, 100 albo 180 proc. przeciętnego wynagrodzenia – w przypadku przedsiębiorców opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych;
  • opłacić ją w wysokości 9 proc. od podstawy wymiaru składki wynoszącej minimalne wynagrodzenie obowiązujące w 2022 r. ‒ w przypadku przedsiębiorców opodatkowanych podatkiem liniowym albo według skali.
Za niektórych ubezpieczonych, w tym przedsiębiorców, trzeba także odprowadzać składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy (Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych). W przypadku początkujących przedsiębiorców będzie to jednak należało do rzadkości.
W przypadku gdy podstawa wymiaru składki na Funduszu Pracy jest niższa niż minimalne wynagrodzenie, składek na ten fundusz się nie opłaca. Podstawa wymiaru składki na FP jest równa podstawie wymiaru składek emerytalno-rentowych. Kolejnym ograniczeniem jest to, że składkę na FP i FS opłaca się za osoby, które nie osiągnęły wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn. Jeśli przedsiębiorca skorzysta z ulgi na start albo preferencyjnych składek, nie będzie więc zobowiązany do opłacania tej składki, ponieważ w pierwszym przypadku podstawa składki nie będzie w ogóle ustalana, a w drugim – będzie wynosiła 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.
Do składki na Fundusz Solidarnościowy stosuje się te same zasady. ©℗
Przychód do 50 proc. minimalnego wynagrodzenia
Zgodnie z art. 5 prawa przedsiębiorców nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50 proc. minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Praktyczne zastosowanie tego przepisu polega na tym, że osoba, która spełnia łącznie powyższe dwa warunki, nie jest traktowana jak przedsiębiorca i nie musi opłacać żadnych składek – ani na ubezpieczenie społeczne, ani zdrowotne. Taka działalność nie podlega nawet rejestracji w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Jeśli jednak prowadzący działalność zdecyduje się takiego wpisu dokonać, to automatycznie stanie się przedsiębiorcą i będą do niego miały już zastosowanie ogólne zasady o prowadzeniu działalności gospodarczej, w tym zasady opłacania składek.
Działalność ma status nieewidencjonowanej dopóty, dopóki przychód nie przekroczył wskazanego 50-proc. progu. Jeśli jednak tak się stanie, to osoba wykonująca działalność ma obowiązek zarejestrować ją w CEIDG w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie progu. Od tego momentu działalność ma już status działalności gospodarczej, nawet gdy w kolejnych miesiącach przychód mieści się w limicie. ©℗
Podstawa prawna
•art. 5, art. 18 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
•art. 81 i 82 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 91)
•art. 18 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423)
•art. 104 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1100; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 91)
•art. 4 ustawy z 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1787)