W prawie przedsiębiorców zapisano zasady kontroli działalności gospodarczej. Jednak w dużej mierze przeniesiono je z obowiązujących regulacji.
Procedurę i tryb dokonywania kontroli działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorców uregulowano w rozdziale 5 ustawy „Ograniczenia kontroli wykonywania działalności gospodarczej”. Co do zasady na podstawie tych regulacji mają być prowadzone kontrole działalności gospodarczej przedsiębiorców, zaś przepisy ustaw szczególnych będą stosowane w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie. Wyłączenie stosowania regulacji ustanowionych w p.p. nastąpi wtedy, gdy odmienne zasady i tryb kontroli wynikają z ratyfikowanych umów międzynarodowych albo bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej.
Zmian w stosunku do poprzedniego stanu prawnego jest niewiele. Zasadniczo w nowej ustawie zachowano większość zamieszczonych wcześniej w u.s.d.g. przepisów o kontroli działalności gospodarczej, uwzględniając zmiany z niedawnych nowelizacji.
Przypominamy najważniejsze zasady.
Planowanie działań
Tak jak dotychczas urzędy mają planować kontrole, czyli przeprowadzać je po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Analiza ta powinna obejmować identyfikację obszarów podmiotowych i przedmiotowych, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Sposób jej przeprowadzenia będzie określać organ kontroli lub organ nadrzędny.
Konstytucja dla biznesu: Nowe rozumienie działalności gospodarczej
Konstytucja dla biznesu: Nowe rozumienie działalności gospodarczej

Zobacz również
Jasno i przejrzyście
Organy zostały zobowiązane do zamieszczania w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu ogólnego schematu tych procedur kontroli, które wynikają z przepisów powszechnie obowiązującego prawa.
Uprzedzenie firmy
Analogicznie jak dotychczas urząd będzie musiał powiadomić przedsiębiorcę o zamiarze kontroli. Zgodnie z art. 48 ust. 2 p.p. będzie ona wszczynana nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia.
Przed upływem ww. terminu będzie można pobierać próbki i dokonywać oględzin (w tym pojazdów, ale nie dokumentów) lub pomiarów. Z tych czynności zostanie sporządzony protokół. Przed ich podjęciem trzeba będzie uprzedzić kontrolowanego. Czynności związane z pobieraniem próbek i dokonywaniem oględzin nie będą mogły przekraczać jednego dnia roboczego, natomiast te dotyczące pomiarów nie mogą przekraczać kolejnych 24 godzin liczonych od chwili ich rozpoczęcia.
Treść zawiadomienia
Zawiadomienie przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli powinno spełniać określone w art. 48 ust. 3 p.p. wymogi formalne co do jego treści. Będzie musiało zawierać: oznaczenie organu; datę i miejsce wystawienia; oznaczenie przedsiębiorcy; wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli oraz imię, nazwisko i podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji.
WAŻNE
Jeżeli wyniki kontroli wykażą rażące naruszenie przepisów prawa przez przedsiębiorcę, urząd będzie mógł przeprowadzić powtórną kontrolę w tym samym zakresie przedmiotowym w danym roku kalendarzowym, a jej czas nie powinien przekraczać siedmiu dni. Czas trwania powtórnej kontroli nie będzie wliczany do ogólnego limitu.
Zachowanie opisanych wyżej wymogów dotyczących zawiadomień jest istotne, gdyż zgodnie z art. 46 ust. 3 p.p. dowody przeprowadzone w toku kontroli z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w żadnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karno-skarbowym dotyczącym kontrolowanego przedsiębiorcy (wyrok WSA w Olsztynie z 24 stycznia 2017 r., sygn. akt II SA/Ol 1324/16).
W art. 48 ust. 11 p.p. przewidziano jednak długi katalog przypadków, kiedy nie będzie konieczne powiadomienie przedsiębiorcy o zamiarze kontroli. [ramka]
Kiedy bez uprzedzenia
Zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się w przypadku, gdy:
● kontrola ma zostać przeprowadzona na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej albo bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej;
● przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;
● kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 427 ze zm.);
● przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska;
● kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 229 ze zm.);
● przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania naruszeniu zakazów, o których mowa w art. 44b ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 783 ze zm.);
● kontrola jest prowadzona na podstawie art. 23b lub art. 23r ust. 1 ustawy z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 220 ze zm.);
● kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1688 ze zm.) w zakresie poziomów pól elektromagnetycznych emitowanych z instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej lub radiolokacyjnej;
● przedsiębiorca nie ma adresu zamieszkania lub adresu siedziby lub doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione;
● kontrola dotyczy przypadków określonych w art. 282c ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa;
● kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 285 ze zm.). ⒸⓅ
Bez zakłóceń
Ustawodawca w art. 52 p.p. wymaga, aby czynności kontrolne były wykonywane w sposób sprawny i możliwie niezakłócający funkcjonowania przedsiębiorcy. W przypadku gdy wskaże on na piśmie, że czynności kontrolne zakłócają w sposób istotny działalność firmy, to konieczność ich podjęcia trzeba będzie uzasadnić w protokole kontroli.
Zasadniczo nie będzie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. W art. 53 p.p. przewidziana jest długa lista wyjątków od tej reguły. Przykładowo nie będzie ona dotyczyła sytuacji, gdy przeprowadzenie kontroli będzie niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.
Długość kontroli
Artykuł 55 ust. 1 p.p. określa maksymalny czas trwania wszystkich kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym. [tabela]
Tabela. Maksymalny dozwolony czas trwania
Mikroprzedsiębiorca Małyprzedsiębiorca Średniprzedsiębiorca Pozostaliprzedsiębiorcy
Czas kontroli (w dniach roboczych) 12 18 24 48
ⒸⓅ
Przepis ten przewiduje jednak długą listę wyjątków, do których nie stosuje się powyższego limitu. Przykładowo, gdy dotyczy zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu.
Tak jak było dotychczas, przedłużenie czasu trwania kontroli będzie możliwe jedynie z przyczyn niezależnych od organu kontroli i będzie wymagać uzasadnienia na piśmie. Uzasadnienie to będzie doręczane przedsiębiorcy. Przedłużenie czasu trwania kontroli nie będzie mogło naruszać ww. terminów.
Kolejna możliwość wydłużenia terminu będzie dotyczyć sytuacji, gdy w trakcie czynności zostanie ujawnione zaniżenie zobowiązania podatkowego w wysokości przekraczającej równowartość 10 proc. kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego (jednak nie niższej niż 500 zł) lub zawyżenie straty w wysokości przekraczającej równowartość 50 proc. kwoty zadeklarowanej straty (jednak nie niższej niż 2500 zł) albo w przypadku niezłożenia deklaracji pomimo takiego obowiązku. Czas trwania przedłużonej kontroli nie może przekroczyć dwukrotności ustawowych limitów. Ponadto kontrolujący będzie musiał ujawnić przedsiębiorcy okoliczności, które stanowią powód wydłużenia czynności i jednocześnie wskazać zgromadzony w tym zakresie materiał dowodowy.
Ta sama sprawa wyklucza ponowne wkroczenie
Artykuł 58 p.p. utrzymuje zakaz kontroli w przypadku, gdy ma ona dotyczyć przedmiotu objętego uprzednio zakończoną kontrolą przeprowadzoną przez ten sam urząd. Jednocześnie przewiduje on długą listę wyjątków od tej zasady. Przykładowo, gdy ponowna kontrola jest niezbędna do przeprowadzenia postępowania w celu sprawdzenia wykonania zaleceń pokontrolnych organu lub wykonania decyzji lub postanowień nakazujących usunięcie naruszeń prawa w związku z przeprowadzoną kontrolą.
Książka pozostanie
Formalnym zamknięciem czynności kontrolnych, tak jak obecnie, będzie sporządzenie przez organ protokołu kontroli. W art. 57 p.p. pozostawiono obowiązek prowadzenia przez przedsiębiorcę książki kontroli (niestety w trakcie prac nad projektem odstąpiono od pierwotnego pomysłu jej zniesienia). Zasady jej prowadzenia i udostępniania powtarzają dotychczasowe regulacje z art. 81 i 81a u.s.d.g.
Zażalenie szybciej rozpatrzone
Nie zmieniły się podstawy i zasady zgłaszania specjalnego środka prawego, który przysługuje przedsiębiorcy podczas kontroli, czyli sprzeciwu. Kwestię tę obecnie reguluje art. 59 p.p.
Doprecyzowano natomiast procedurę rozpatrywania sprzeciwów. Właściwy organ musi rozpatrzyć zażalenie na postanowienie o niekontynuowanie kontroli w terminie 7 dni od jego wniesienia (dotychczas termin ten nie był określony w u.s.d.g.). Nierozpatrzenie zażalenia w tym terminie będzie równoznaczne w skutkach z wydaniem postanowienia o uchyleniu zaskarżonego postanowienia i odstąpieniu od czynności kontrolnych (dotychczas było równoznaczne z uznaniem słuszności wniesionego zażalenia).
!Nierozpatrzenie zażalenia w terminie siedmiu dni będzie równoznaczne w skutkach z wydaniem postanowienia o uchyleniu zaskarżonego postanowienia i odstąpieniem od czynności kontrolnych.
W art. 59 ust. 14 i 15 p.p. zachowano też dotychczasowe rozwiązanie dotyczące możliwości wniesienia skargi do sądu administracyjnego na przewlekłe prowadzenie kontroli. Skargę tę będzie można wnieść po wydaniu przez organ postanowienia rozstrzygającego zażalenie przedsiębiorcy na postanowienie organu kontroli w sprawie sprzeciwu.ⒸⓅ