Wspólność majątkowa jest podstawowym ustrojem majątkowym małżeńskim przewidzianym przez Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Co jednak, jeśli małżonkowie zdecydują się na rozdzielność majątkową? Jak wygląda stan prawny posiadania przez nich podstawowych produktów finansowych, takich jak kredyt czy konto w banku. Kto ma do nich prawo, kto za nie płaci? Odpowiedzi udzielił adwokat Daniel Więckowski z warszawskiej Kancelarii Więckowski.

Kiedy kończy się wspólność majątkowa?

Wspólność ustawowa, inaczej majątkowa w czasie trwania małżeństwa ustaje w momencie zawarcia umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową, ustalenia rozdzielności majątkowej w drodze orzeczenia sądu rodzinnego, ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Taka sytuacja ma miejsce również w przypadku orzeczenia separacji.

Poza przypadkami ustania wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa, wspólność ta ustaje z chwilą ustania małżeństwa, bez względu na jego przyczynę, np. śmierć jednego z małżonków, rozwód, unieważnienie małżeństwa.

Czy rozdzielność majątkowa może zostać przywrócona?

Tak. Należy pamiętać, że wspólność ustawowa czy majątkowa ulega przywróceniu w razie zawarcia umowy przywracającej taką wspólność lub w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia, umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego i zniesienia separacji.

Co w takim razie dzieje się z majątkiem małżonków, jeśli zdecydują się na rozdzielność majątkową?

Zgodnie z art. 370 k.c., jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, są one zobowiązane za posiadany majątek solidarnie. Jeżeli zatem małżonkowie zaciągnęli np. kredyt w celu nabycia nieruchomości, to są oni zobowiązani do jego solidarnego spłacenia. Sam fakt ustania wspólności ustawowej nie wyłącza odpowiedzialności obojga współmałżonków za cały dług.

Analogiczne zasady mogą być zastosowane w stosunku do kredytów gotówkowych czy też zobowiązań wynikających z transakcji dokonywanych przy użyciu kart kredytowych.

A co z rachunkiem bankowym?

Zgodnie z art. 51 pr. bankowego rachunek bankowy może być prowadzony dla kilku osób fizycznych. Jak wynika z samej treści tego przepisu, strony umowy wspólnego rachunku bankowego nie muszą być związane węzłem małżeńskim.

Jednak w wypadku, gdy rachunek wspólny jest prowadzony dla małżonków, którzy mają wspólność ustawową, to środki zgromadzone na rachunku, jak również odsetki od kwot zdeponowanych na rachunku są objęte również zasadą wspólności ustawowej.

Natomiast ustanie wspólności ustawowej powoduje, że następuje przekształcenie wspólności ustawowej (łącznej) na współwłasność ułamkową.

Jak to wygląda w praktyce?

Wtedy każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku, a także każdy ze współposiadaczy rachunku może w każdym momencie wypowiedzieć umowę. Jest to ogólna zasada w przypadku rachunku wspólnego prowadzonego dla osób fizycznych, o ile umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej.

Co natomiast, jeśli małżonkowie posiadali akcje lub udziały w firmie?

Przede wszystkim zależy to od sposobu nabycia udziałów czy akcji. Może to nastąpić z majątku wspólnego przez oboje małżonków. Wtedy powstaje wspólność ustawowa.

Drugi przypadek to nabycie akcji z majątków osobistych małżonków. Wtedy powstaje współwłasność ułamkowa.

Jeśli natomiast małżonkowie nabyli udziały czy akcje z majątków osobistych, ale wprowadzili je do majątku wspólnego, mamy wtedy wspólność ustawową z obowiązkiem rozliczenia nakładów po jej ustaniu.

Może też zdarzyć się, że papiery wartościowe zostaną nabyte z majątku wspólnego przez jednego współmałżonka. Wtedy taka sytuacja nie jest do końca jednoznaczna i istnieją znaczne rozbieżności zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie.

Podsumowując, rozdzielność majątkowa w tym przypadku powoduje powstanie współwłasności w częściach ułamkowych. Od tego momentu udziały w sp. z o.o. przynależą w odpowiednich częściach ułamkowych do każdego z tych małżonków lub byłych małżonków w przypadku rozwodu lub unieważnienia małżeństwa. Jaki to będzie ułamek może zdecydować sąd, biorąc pod uwagę sposób nabycia udziałów lub umowa pomiędzy małżonkami.