Zasiłek chorobowy. Jak go wyliczyć dla zleceniobiorcy, a jak dla pracownika?

Przychodu za miesiące, których zatrudniony na zlecenie nie przepracował w całości, nie uzupełniamy, ale uwzględniamy go w wysokości faktycznie wypłaconej. Ponadto inaczej niż przy umowie o pracę płatnik nie musi rozstrzygać, które składniki wynagrodzenia wliczyć do podstawy zasiłkowej.

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Nie ma znaczenia, czy jest to ubezpieczenie dobrowolne czy obowiązkowe. Jednak od charakteru tego ubezpieczenia zależy długość okresu wyczekiwania na zasiłek. Chodzi o niezbędny czas pozostawania w nieprzerwanym ubezpieczeniu od ryzyka choroby, aby nabyć prawo do świadczenia.

Przy ubezpieczeniu dobrowolnym, a takie dotyczy osób, które wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia, okres wyczekiwania wynosi 90 dni. Do tego okresu wyczekiwania zalicza się poprzednie okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego również jest traktowany jako okres ubezpieczenia chorobowego.

Jeżeli ubezpieczony nie ma wymaganych 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, to nie otrzyma zasiłku. Prawo to nabędzie dopiero od 91. dnia nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Płatnikiem zasiłku chorobowego dla zleceniobiorcy jest albo ZUS, albo zleceniodawca. Podstawą do wypłaty zasiłku jest zaświadczenie lekarskie na druku ZUS ZLA, w formie elektronicznej, oraz zaświadczenie płatnika składek zawierające zestawienie składników przychodu stanowiących podstawę wymiaru zasiłku (ZUS Z-3a), jeśli płatnikiem zasiłków jest ZUS.

Średnia z 12 miesięcy

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu, który nie jest pracownikiem, a więc np. zleceniobiorcy, stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem wskazanego okresu, to podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętny miesięczny przychód za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego dla zleceniobiorców jest miesiąc, w którym ubezpieczenie rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca. Jako niepełny kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia traktuje się zatem miesiąc, w którym przed datą objęcia ubezpieczeniem przypada sobota lub dzień ustawowo wolny od pracy.

Aby ustalić wysokość podstawy wymiaru zasiłku ze zlecenia, należy zliczyć wynagrodzenie osiągnięte przez zleceniobiorcę za okres 12 miesięcy (bądź krótszy), a następnie podzielić sumę przez liczbę miesięcy, w których to wynagrodzenie zostało osiągnięte, uzyskując w ten sposób przeciętny miesięczny przychód. [przykład 1]

przykład 1

przykład 2

przykład 3

Gdy ustalamy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, trzeba uwzględnić kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy wymiaru. Z kolei podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe zleceniobiorców ustala się jako przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli w umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo ‒ w stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Płatnik, który ustala zleceniobiorcy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, uwzględnia przychód uzyskany w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, za który uważa się kolejne nieprzerwane umowy zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą oraz okresy umów zlecenia, między którymi wystąpiła przerwa przypadająca na niedzielę lub inny dzień ustawowo wolny od pracy.

Znaczące różnice

Jeżeli w okresie, z którego ustalamy podstawę wymiaru zasiłku, przychód ubezpieczonego był zmniejszony wskutek niewykonywania pracy w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:

1) wyłącza się przychód za miesiące, w których zleceniobiorca wykonywał pracę przez mniej niż połowę miesiąca;

2) przyjmuje się faktyczny przychód za miesiące, w których zleceniobiorca wykonywał pracę przez co najmniej połowę miesiąca.

W tej drugiej sytuacji, inaczej niż w przypadku pracowników, w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego dla zleceniobiorcy uwzględnia się przychód w faktycznej wysokości, bez uzupełniania. [przykład 2]

Jeżeli w okresie, z którego ustalamy podstawę wymiaru zasiłku, zleceniobiorca wykonywał pracę przez mniej niż połowę miesiąca z przyczyn wymienionych wyżej i w związku z tym jego przychód w każdym miesiącu był zmniejszony, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się przychód za wszystkie miesiące.

Jeżeli natomiast zmniejszenie przychodu nie nastąpiło z powodu niezdolności i pobierania któregoś z wymienionych świadczeń zasiłkowych (lub odbywania ćwiczeń wojskowych), to przychód za taki miesiąc włączamy do podstawy zasiłkowej, bez względu na długość wykonywania pracy w takim miesiącu, w wysokości faktycznie wypłaconej. [przykład 3]

Gdy ustalamy podstawę wymiaru zasiłku dla wykonawcy zlecenia, nie stosujemy także zasady, zgodnie z którą z podstawy tej wyłącza się składniki wynagrodzenia, do których ubezpieczony zachowuje prawo w okresie pobierania danego zasiłku, jeżeli są one wypłacane za ten okres. Innymi słowy, w przypadku zleceniobiorcy przyjmuje do obliczenia podstawy zasiłkowej wszystkie przychody oskładkowane (w faktycznej wysokości, bez uzupełniania), bez względu na to, czy są wypłacane za okres pobierania zasiłku, czy też nie.

Co także istotne, w stosunku do zleceniobiorców nie stosujemy zasady, zgodnie z którą podstawa wymiaru zasiłku chorobowego nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tego wynagrodzenia. ©℗

Krótka przerwa w ubezpieczeniu

Trzeba wspomnieć jeszcze o pewnej szczególnej sytuacji. Jeżeli niezdolność do pracy zleceniobiorcy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego oraz okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po okresie nie dłuższym niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przychód ubezpieczonego należy uzupełnić. Trzeba przyjąć przychód ubezpieczonego za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby zleceniobiorca podlegał ubezpieczeniu przez pełny miesiąc kalendarzowy. Kwota uzupełnionego przychodu nie może przekraczać kwoty 250 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71 proc. [przykład 4]

przykład 4

Jeżeli niezdolność do pracy powstała w drugim kalendarzowym miesiącu ubezpieczenia chorobowego i trwa nieprzerwanie cały miesiąc, w przypadku gdy pierwszy miesiąc ubezpieczenia jest niepełnym kalendarzowym miesiącem, to przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględniamy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pierwszy kalendarzowy miesiąc ubezpieczenia chorobowego. ©℗