Egzekucja zaległych składek może być prowadzona także z polisy na życie

Ostatnio zawarłem umowę ubezpieczenia na życie. Jednocześnie mam spore zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne. Czy ZUS może wszcząć postępowanie egzekucyjne i zająć moją polisę?

Na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.) dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest administracyjnym organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z takich środków egzekucyjnych jak:

• wynagrodzenie za pracę,
• świadczenia z ubezpieczenia społecznego,
• renta socjalna,
• wierzytelności pieniężne,
• rachunki bankowe,

w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń.

Oznacza to, że w przypadku takich zaległości dyrektor oddziału ZUS może prowadzić samodzielnie postępowanie egzekucyjne, ale tylko z enumeratywnie wskazanych środków egzekucyjnych.

Należy przy tym zauważyć, że przepisy u.p.e.a. nie wyłączają możliwości prowadzenia egzekucji z praw majątkowych z tytułu ubezpieczenia na życie. Zajęta wierzytelność pieniężna wynikająca z umowy ubezpieczenia na życie nie jest wyłączona spod egzekucji, nie została bowiem wymieniona w katalogu określonym w art. 8 u.p.e.a., w którym zawarto wyłączenia przedmiotowe. W art. 8 par. 1 pkt 14 u.p.e.a. jako wyłączone spod egzekucji zostały wskazane tylko kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych. Tym samym administracyjny organ egzekucyjny, dochodząc należności od osoby zawierającej umowę ubezpieczenia na życie, może prowadzić egzekucję z polisy na życie przy wykorzystaniu takich środków egzekucyjnych jak:

• zajęcie wierzytelności na podstawie art. 89 u.p.e.a. (egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych) – zajęcie wierzytelności jest dokonane z chwilą doręczenia zakładowi ubezpieczeń zawiadomienia o zajęciu wierzytelności;
• zajęcie innych praw na podstawie art. 96l u.p.e.a. – wówczas organ egzekucyjny dokonuje zajęcia prawa majątkowego z tytułu umowy ubezpieczenia na życie, a tym samym może wykonywać wszelkie prawa zobowiązanego w zakresie niezbędnym do prowadzenia egzekucji, w tym np. wypowiedzieć w imieniu zobowiązanego umowę (vide: pismo z 31 grudnia 2002 r. Departamentu Systemu Podatkowego Ministerstwa Finansów SP2-K-861-641-742/01).

Nie ma zakazu

Odpowiadając na zadane wyżej pytanie, należy wskazać, że wierzytelności z dobrowolnej umowy ubezpieczenia nie zostały wymienione w u.p.e.a. jako środki niepodlegające zajęciu. Brak jest w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym ustawowego zakazu zajęcia wierzytelności z polisy (umowy) ubezpieczeniowej (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 14 lutego 2019 r., sygn. akt I SA/Rz 1144/18, Legalis). W art. 8 par. 1 pkt 14 u.p.e.a. mowa jest tylko o kwotach otrzymanych z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych. Jak wskazał WSA w Rzeszowie, umowny stosunek ubezpieczenia wiąże się z wierzytelnością. Jest to umowa odpłatna, dwustronnie zobowiązująca. Wierzytelnością uposażonego jest żądanie wypłaty świadczenia pieniężnego w razie zaistnienia określonego zdarzenia ubezpieczeniowego. Należy zatem tę wierzytelność uznać za „inną wierzytelność”, o której mowa we wskazanych powyżej przepisach u.p.e.a.

Z uwagi na powyższe wyjaśnienia w przypadku posiadanej zaległości z tytułu nieopłaconych obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne administracyjny organ egzekucyjny może prowadzić egzekucję poprzez zajęcie wierzytelności z tytułu ubezpieczenia na życie lub zajęcia prawa majątkowego z tytułu umowy o ubezpieczeniu na życie.

Więcej niż komornik

Należy też wskazać, że uprawnienia administracyjnego organu egzekucyjnego w sytuacji prowadzenia postępowania egzekucyjnego ze świadczeń należnych z ubezpieczenia na życie są większe niż komornika sądowego, gdzie w przypadku egzekucji sądowej występują ograniczenia. Zgodnie z rozporządzeniem ministrów finansów oraz sprawiedliwości z 4 lipca 1986 r. w sprawie określenia granic, w jakich świadczenia z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych nie podlegają egzekucji sądowej, „świadczenia pieniężne z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych nie podlegają egzekucji sądowej w trzech czwartych częściach tych świadczeń i odszkodowań”. Co istotne, wskazane ograniczenia egzekucji nie dotyczą egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń alimentacyjnych oraz składki należnej zakładowi ubezpieczeń z tytułu ubezpieczeń osobowych i majątkowych. ©℗