Przepisy pozwalają na prowadzenie mieszkań treningowych i wspomaganych przez domy pomocy społecznej (DPS), przy czym wskazane jest, aby powstawały one w innym budynku niż ten, w którym przebywają pensjonariusze placówki.

Tak wynika z przygotowanej przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) informacji na temat zmian w przepisach, jakie od 1 listopada br. wprowadziła ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. poz. 1693). Jedna z nich zakłada zastąpienie mieszkań chronionych przez mieszkania treningowe i wspomagane przy jednoczesnym zmodyfikowaniu formuły ich funkcjonowania. Co do zasady stanowią one formę wsparcia głównie dla osób niepełnosprawnych czy usamodzielniających się po opuszczeniu placówki, np. domu dziecka czy DPS. Przy czym mieszkanie treningowe ma przygotowywać do prowadzenia niezależnego życia, a w mieszkaniu wspomaganym przebywające w nim osoby mają uzyskiwać pomoc specjalistów w codziennym funkcjonowaniu.

Jak wyjaśnia MRiPS, zgodnie z art. 53 ust. 3 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 901 ze zm.) mieszkania treningowe i wspomagane mogą być prowadzone przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 571), m.in. organizacje pozarządowe, organizacje kościelne i spółdzielnie socjalne, jeśli prowadzą działalność w zakresie pomocy społecznej, pieczy zastępczej lub integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem. To oznacza, że możliwe jest prowadzenie tej formy wsparcia przez DPS. Jednak jak podkreśla MRiPS, problemem jest status budynku, w którym się on mieści, a który jest budynkiem zamieszkania zbiorowego.

Dlatego, aby przekształcić obecne pomieszczenia DPS na mieszkania treningowe i wspomagane, należy spełnić wiele warunków formalno-prawnych, w tym dotyczących zmiany sposobu użytkowania budynku. Z tego względu MRiPS sugeruje, że tworzenie takich mieszkań przy DPS powinno odbywać się w innych budynkach niż te, w których jest prowadzona zbiorowa opieka całodobowa. Zwraca przy tym uwagę, że takie trwałe oddzielenie tych dwóch funkcji będzie sprzyjać samodzielności osób korzystających ze wsparcia mieszkaniowego.

MRiPS dodaje też, że zapisy „Wytycznych dotyczących realizacji projektów z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus w regionalnych programach na lata 2021–2027” pozwalają na uzyskanie unijnych pieniędzy na tworzenie mieszkań treningowych i wspomaganych w strukturze DPS, ale z zastrzeżeniem, że nie mogą być one zlokalizowane na nieruchomości, na której znajduje się placówka opieki instytucjonalnej. Jednocześnie warto przypomnieć, że przeciwko temu elementowi wytycznych, który pozwala DPS na sięganie po fundusze UE na tworzenie mieszkań, protestowało kilkadziesiąt organizacji pozarządowych. Wysłały one w tej sprawie pismo do Komisji Europejskiej (pisaliśmy o tym: „Trzeci sektor przeciw zmianom w wykorzystaniu pieniędzy UE na deinstytucjonalizację”, DGP nr 197/23). Ich zdaniem takie rozwiązanie jest bowiem sprzeczne z ideą deinstytucjonalizacji, polegającej na odchodzeniu od opieki instytucjonalnej na rzecz pomocy świadczonej w miejscu zamieszkania, bo zmierza w stronę wzmacniania roli placówek całodobowych.©℗