Jak opłacać składki, gdy ubezpieczony podejmuje kilka aktywności

Od 2022 r. jestem zatrudniony na etacie w firmie budowlanej na 3/4 etatu z wynagrodzeniem 4000 zł brutto. Dodatkowo – od 2023 r. – prowadzę samodzielnie pozarolniczą działalność. Z uwagi na zbieg ubezpieczeń jestem zwolniony ze składek z działalności, ale teraz mam wątpliwości, czy mogę nadal korzystać z tego zwolnienia. Firma budowlana przesunęła terminy płatności wynagrodzeń za dwa miesiące, a tym samym nie opłaciła za mnie składek. Czy utrzymam możliwość niepłacenia składek z działalności?

Nawet niewypłacone wynagrodzenie zwolni pracownika ze składek z działalności

Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) ubezpieczeniom emerytalno-rentowym obowiązkowo podlegają zarówno osoby pozostające w stosunku pracy, jak i prowadzący pozarolniczą działalność. Zasady szczególne są stosowane wówczas, gdy dojdzie do zbiegu tych tytułów ubezpieczeniowych, tj. dana osoba będzie pozostawała zarówno w stosunku pracy, jak i będzie prowadziła działalność gospodarczą. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy systemowej m.in. osoby mające status pracowników, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy. Mogą one dobrowolnie – na swój wniosek – być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem jednak ust. 1a. Zgodnie z tym ostatnim przepisem ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym także z innych tytułów.

W opisanej sprawie warto też zwrócić uwagę na pismo ZUS z 1 czerwca 2023 r. (znak DI/20000/43/416/2023), w którym zakład oceniał podobny stan faktyczny. ZUS m.in. wskazał, że w przypadku istnienia zbiegu tytułów do ubezpieczeń w postaci pozarolniczej działalności gospodarczej i umowy o pracę osoba prowadząca działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę jest niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Natomiast w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, który ma w umowie gwarantowane wynagrodzenie co najmniej równe lub wyższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia, posiadane przez pracownika dodatkowe tytułu do ubezpieczeń mają dobrowolny charakter. ZUS finalnie wskazał, że brak jest obowiązku składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej w miesiącach, w których wystąpi brak wypłaty wynagrodzenia przez pracodawcę, pod warunkiem że w umowie o pracę zostało zagwarantowane wynagrodzenie w kwocie nie niższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Należy więc uznać, że także w opisywanym przypadku przedsiębiorca nadal będzie mógł korzystać ze zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych. Kluczowe jest to, że w ramach umowy o pracę ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie. Nie ma znaczenia, że w danych miesiącach nie zostało one wypłacone.

Liczy się zsumowana podstawa wymiaru składek

Zgodnie z zasadą wynikająca z art. 9 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych m.in. pracownicy, którzy spełniają jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, w tym np. z pozarolniczej działalności, obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalno-rentowym tylko z etatu. Warunkiem jest, aby podstawa wymiaru składek z etatu nie była niższa niż minimalne wynagrodzenie. Jeśli podstawa wymiaru składek jest niższa, konieczne będzie odprowadzanie składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe z obu tytułów. Nie ma przy tym znaczenia, czy ubezpieczony jest zatrudniony na cały etat czy jego część. Liczy się jedynie nominalna wysokość podstawy składkowej; nie przelicza się jej proporcjonalnie do wymiaru etatu.

W ocenie podanego stanu faktycznego i przytoczonych regulacji prawnych użyteczne może być stanowisko zawarte w piśmie ZUS z 24 maja 2023 r. (znak DI/200000/43/453/2023), w którym zakład rentowy oceniał podobną sytuację. ZUS przywołał wspomnianą wyżej zasadę, że w przypadku istnienia zbiegu tytułów do ubezpieczeń, tj. pozarolniczej działalności gospodarczej i umowy o pracę, osoba prowadząca działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, w przypadku gdy podstawa wymiaru składek z umowy o pracę jest niższa niż minimalne wynagrodzenia za pracę. Organ rentowy podkreślił, że gdy ubezpieczony posiada kilka umów o pracę i suma podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w danym miesiącu będzie wynosiła co najmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, to wtedy ubezpieczony będzie obowiązkowo podlegał ubezpieczeniom z tytułu umowy o prace, zaś z tytułu działalności gospodarczej ubezpieczenia będą miały charakter dobrowolny.

Podobnie w opisywanej sytuacji, jeśli ubezpieczony podejmie pracę, a suma podstawy wymiaru składek będzie równa co najmniej minimalnej płacy, wówczas nie będzie konieczne odprowadzanie składek emerytalno-rentowych z działalności.

Pobieranie zasiłku macierzyńskiego zwolni ze składek ze zlecenia

Odpowiadając na to pytanie, należy odwołać się do przepisów regulujących zbieg tytułów do ubezpieczeń, zawartych w art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). I tak w kontekście opisanych wątpliwości na szczególną uwagę zasługuje art. 9 ust. 1c tej ustawy, gdzie postanowiono, że osoby, o których mowa m.in. w art. 6 ust. 1 pkt 4 (zleceniobiorcy), spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów.

Należy zatem przyjąć, że osoba zatrudniona na umowie zlecenia będzie objęta obowiązkiem ubezpieczeń społecznych tylko z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Z tytułu umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla niej dobrowolne.

Nie ma zatem przeciwwskazań, aby zatrudnić na umowę zlecenia osobę będącą pracownikiem innego pracodawcy i pobierającą z tego tytułu zasiłek macierzyński. Dla zleceniodawcy nie powstanie obowiązek odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne za tę osobę, bowiem obowiązkowym tytułem dla zleceniobiorcy jest pobieranie zasiłku macierzyńskiego. Odprowadzanie składki zdrowotnej będzie obowiązkowe. ©℗