Rodzinny kapitał opiekuńczy jest elementem finansowanego wsparcia rodzin w wychowywaniu dzieci w okresie po urodzeniu lub adopcji. Od początku roku wprowadzono kilka zmian w przepisach o RKO. Ile wynosi świadczenie w 2023 roku i jak je uzyskać?
Rodzinny kapitał opiekuńczy. Co to takiego?
Rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) to swego rodzaju polityka społeczna, która ma na celu wspieranie rodziców w opiece nad dzieckiem w okresie po urodzeniu lub adopcji. RKO to forma świadczenia, które jest udzielane rodzicom przez pewien okres czasu w celu umożliwienia im skoncentrowania się na opiece nad dzieckiem i tym samym zmniejszenia ryzyka ubóstwa lub utraty dochodu w wyniku przerwania pracy.
Celem rodzinnego kapitału opiekuńczego jest zapewnienie rodzicom elastyczności i zabezpieczenia finansowego, aby mogli skupić się na opiece nad dzieckiem w okresie jego najwcześniejszego rozwoju. Dzięki temu rodzice mają możliwość spędzenia więcej czasu z dzieckiem i uczestniczenia w jego życiu, co może mieć pozytywny wpływ na rozwój i dobrostan dziecka.
Rodzinny kapitał opiekuńczy został wprowadzony w 2022 r. Jego celem jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.
Rodzinny kapitał opiekuńczy. Dla kogo i na co?
Rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) można otrzymać na dziecko w wieku od 12. do 35. miesiąca. Świadczenie to nie zależy od dochodu rodziny i wyniesie w sumie do 12 tys. zł na drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie, jeśli dziecko wspólnie mieszka z rodzicem oraz jest na jego utrzymaniu.
Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje na drugie i kolejne dziecko w rodzinie, jeśli wnioskodawca:
• jest matką dziecka,
• jest ojcem dziecka,
• przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia,
oraz dziecko wspólnie mieszka i jest na utrzymaniu.
Rodzinny kapitał opiekuńczy można otrzymać na drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie dlatego we wniosku należy wskazać pierwsze dziecko w rodzinie. Pierwszym dzieckiem jest najstarsze dziecko. Nie ma znaczenia jego wiek.
Jeśli dzieci urodziły się tego samego dnia, miesiąca i roku (np. bliźniaki), najstarszym dzieckiem w rodzinie jest dziecko, które rodzic wskaże we wniosku.
Pierwszym dzieckiem w rodzinie, jest:
• dziecko własne,
• dziecko małżonka,
• dziecko drugiego rodzica, z którym rodzic wychowuje wspólne dziecko,
• dziecko, przyjęte na wychowanie, jeśli wystąpiono do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia.
Rodzina to:
• małżonkowie,
• rodzice dzieci wychowujący wspólne dziecko,
• osoba samotnie wychowująca dziecko: panna, kawaler, wdowa, wdowiec, osoba w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, osoba rozwiedziona,
• osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia,
• dzieci osób wymienionych wyżej.
Do członków rodziny nie zalicza się dziecka:
• pozostającego pod opieką opiekuna prawnego,
• umieszczonego w pieczy zastępczej,
• które było umieszczone w pieczy zastępczej w dniu osiągnięcia przez to dziecko pełnoletności,
• do którego osoba ubiegająca się lub otrzymująca kapitał jest pozbawiona władzy rodzicielskiej,
• do którego osoba ubiegająca się lub otrzymująca kapitał była pozbawiona władzy rodzicielskiej w dniu osiągnięcia przez to dziecko pełnoletności.
Takich dzieci nie można wskazać we wniosku jako pierwsze (najstarsze) dziecko w rodzinie.
Rodzinny kapitał opiekuńczy. Jaka kwota w 2023 r.
Rodzinny kapitał opiekuńczy nie zależy od dochodu rodziny i wyniesie w sumie do 12 tys. zł na drugie i każde kolejne dziecko.
Jako rodzic dziecka można zdecydować czy chce się otrzymywać świadczenie w wysokości 500 zł przez 24 miesiące, czy w wysokości 1 000 zł przez 12 miesięcy. W okresie wypłaty świadczenia można raz zmienić swoją decyzję w sprawie wysokości miesięcznej kwoty świadczenia.
Łączna wysokość rodzinnego kapitału opiekuńczego (do 12 000 zł na dziecko) będzie obniżona o 500 zł za każdy miesiąc, gdy wniosek o kapitał zostanie złożony:
• po upływie ostatniego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 13. miesiąc,
• po upływie ostatniego dnia 13. miesiąca liczonego od dnia, w którym wystąpiono do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.
Jeśli zgodnie z orzeczeniem sądu rodzic sprawuje opiekę naprzemienną z drugim rodzicem w porównywalnych i powtarzających się okresach, to każdemu przysługuje rodzinny kapitał opiekuńczy w wysokości połowy kwoty za dany miesiąc (250 zł albo 500 zł).
Rodzinny kapitał opiekuńczy. Zmiany zasad przyznawania świadczenia
Od początku 2023 roku wprowadzono kilka zmian w ustawie o RKO. Nowe przepisy przynoszą pewne modyfikacje w procesie ubiegania się o rodzinny kapitał opiekuńczy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie samodzielnie sprawdzać, czy dziecko, na które ma być pobierany kapitał, trafiło do pieczy zastępczej. ZUS będzie miał możliwość weryfikacji tych informacji. Ponadto, Zakład będzie mógł wezwać wnioskodawcę RKO do przedstawienia wszelkich informacji, które mogą mieć wpływ na prawo do otrzymywania tego świadczenia.
Kolejną nowością jest możliwość odmowy przyznania kapitału, jeśli osoba ubiegająca się o RKO uniemożliwi przeprowadzenie wywiadu środowiskowego lub nie będzie chciała udzielić wyjaśnień. ZUS będzie miał prawo wzywać do udzielenia informacji w określonym terminie. Jeśli wnioskodawca nie dostarczy odpowiednich wyjaśnień, ZUS nie będzie rozpatrywał jego wniosku.
Dodatkowo, wprowadzono zmianę dotyczącą obniżenia kwoty kapitału o miesięczną kwotę za każdy miesiąc, w którym wypłata RKO była wstrzymywana.