Zasiłek macierzyński po zmianach – pytania i odpowiedzi

Nowa wysokość zasiłku wprowadzona nowelizacją work-life balance wywołuje wątpliwości, szczególnie w okresie przejściowym. Nie zawsze bowiem to, że dziecko urodziło się przed 26 kwietnia 2023 r., oznacza, że automatycznie stosuje się stare przepisy.

• Kto ma prawo do wypłaty zasiłku macierzyńskiego na nowych zasadach?

Prawo do ustalenia zasiłku na nowych zasadach mają pracownicy, którzy na 26 kwietnia 2023 r. pobierają zasiłek macierzyński, niezależnie od tego, czy przebywają na urlopie macierzyńskim czy rodzicielskim. Aby płatnik mógł ustalić im zasiłek w nowej wysokości, pracownik musi złożyć odpowiedni wniosek.

• Do kiedy pracownik ma obowiązek złożyć wniosek o ustalenie wysokości zasiłku na nowych zasadach?

Ma na to czas do 17 maja 2023 r.

• Czy termin do złożenia wniosku o ustalenie wysokości zasiłku na nowych zasadach ulega przywróceniu z powodu szczególnych okoliczności?

Nie, tego rodzaju termin nie ulega przywróceniu.

• Czy jest specjalny druk do składania wniosku o ustalenie zasiłku w nowej wysokości?

Nie ma takiego druku/wzoru. Pracownik może złożyć wniosek, który będzie zawierał tylko jedno zdanie: „Proszę o ustalenie wysokości zasiłku macierzyńskiego na zasadach obowiązujących od 26 kwietnia 2023 r.”.

• Czy przy ustalaniu nowej wysokości podstawy wymiaru przeliczamy podstawę wymiaru zasiłku?

Nie, płatnik jedynie ustala nową wysokość zasiłku.

• Czy pracodawca ma obowiązek poinformować pracowników o możliwości złożenia takiego wniosku?

Nie, przepisy nie nakładają na pracodawcę takiego obowiązku.

• Co grozi płatnikowi, który uwzględni wniosek pracownika o wypłatę zasiłku na nowych zasadach i wypłaci zasiłek w podwyższonej wysokości?

Jeśli kontrola ZUS wykaże, że takie działanie miało miejsce, ZUS uzna, że zasiłek został zawyżony z winy płatnika. Przede wszystkim uzna jednak, że płatnik zaliczył sobie zbyt wysoki zasiłek w ciężar składek, co doprowadzi do uznania, że występuje niedopłata składek, którą trzeba uzupełnić wraz z odsetkami.

• Czy rodzice, którzy nie wykorzystali jeszcze całości urlopu rodzicielskiego i wystąpią o niego 26 kwietnia 2023 r. lub później, będą musieli składać oddzielny wniosek o wypłatę zasiłku w nowej wysokości?

Nie. Skoro złożą wniosek o urlop rodzicielski już po wejściu w życie nowych przepisów, oznacza to, że automatycznie należy stosować wobec nich przepisy w nowym brzmieniu.

• Czy jeżeli ojciec nie zdecyduje się na wykorzystanie dziewięciu tygodni urlopu, to przysługuje mu jednorazowe wyrównanie za niewykorzystany urlop?

Nie, przepisy nie przewidują takiego wyrównania. Zarówno urlop rodzicielski, jaki i zasiłek za ten okres przepadają.

• Czy matka może mieć prawo do dodatkowych dziewięciu tygodni urlopu rodzicielskiego i przysługującego jej za ten okres zasiłku macierzyńskiego, jeśli ojciec zmarł lub nie wychowuje dziecka?

Nie, nie ma takiej możliwości. Niezależnie od sytuacji, w jakiej znajduje się matka dziecka, nie ma prawa do dodatkowego urlopu i zasiłku.

• Czy zmienia się wysokość zasiłku macierzyńskiego?

Jeśli pracownica w terminie do 21 dni od porodu nie złożyła wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego także za okres urlopu rodzicielskiego (art. 30a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa), to podobnie jak dotychczas należy jej wypłacać zasiłek w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru.

Jednak w przypadku gdy pracownica złożyła taki wniosek, to za okres urlopu rodzicielskiego i macierzyńskiego będzie otrzymywać zasiłek w wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru.

• Czy zmienia się wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego?

Nie, wysokość świadczenia pozostaje na takim samym poziomie, tj. 100 proc. podstawy wymiaru.

• Czy zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego udzielonego odrębnym wnioskiem nadal będzie wypłacany w dwóch wysokościach?

Nie, nowe przepisy likwidują zróżnicowanie w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w przypadku złożenia oddzielnego wniosku o taki urlop. Dotychczas w takim przypadku ubezpieczony za okres pierwszych sześciu/ośmiu/trzech (w zależności od jego sytuacji) tygodni urlopu rodzicielskiego miał prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 100 proc. wymiaru zasiłku. Za pozostałe tygodnie urlopu rodzicielskiego ubezpieczony otrzymywał zasiłek macierzyński w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru.

• Czy wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego będzie różna dla matki i ojca?

Co do zasady – nie. Jeśli rodzice wystąpią o zasiłek na podstawie oddzielnego wniosku o zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego, każde z nich będzie uprawnione do otrzymania zasiłku w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. Jedyna różnica między matką a ojcem polega na tym, że matka (w określonych okolicznościach także ojciec) może wystąpić do 21 dni po porodzie o zasiłek macierzyński także za okres urlopu rodzicielskiego, co spowoduje, że za urlop macierzyński i rodzicielski będzie otrzymywać zasiłek macierzyński w wysokości 81,5 proc.

• Czy matki, które zrezygnowały z urlopu rodzicielskiego, mimo że wcześniej występowały o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5 proc., mają prawo do wyrównania zasiłku?

Tak. Zgodnie z art. 30a ust. 4 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w przypadku niewykorzystania w pierwszym roku życia dziecka ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego – w wysokości 81,5 proc., przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego do wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Jednorazowe wyrównanie zasiłku macierzyńskiego następuje na wniosek ubezpieczonego.

• W jakiej wysokości zasiłek za dodatkowe dziewięć tygodni urlopu rodzicielskiego przysługuje ojcu, gdy matka wykorzystała urlop rodzicielski między 2 sierpnia 2022 r. a 26 kwietnia 2023 r.?

Ojciec będzie miał prawo do zasiłku w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. Zgodnie z art. 41 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy i niektórych innych ustaw ubezpieczony, który w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie nowelizacji miał prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części lub wykorzystał zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za część urlopu rodzicielskiego na zasadach i w wysokości określonej w nowych przepisach. ©℗