Muszą go złożyć osoby, które w dniu wejścia w życie nowych przepisów będą już pobierać świadczenia za okres urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego. Jeśli tego nie zrobią, płatnik będzie im wypłacał świadczenia na starych zasadach. Potwierdza to Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej w stanowisku, które otrzymaliśmy.

26 kwietnia 2023 r. wchodzi w życie długo oczekiwania nowelizacja kodeksu pracy, która m.in. przyznaje pracownikom prawo do dodatkowych dziewięciu tygodni urlopu rodzicielskiego nieprzenoszalnego na drugiego rodzica. Zmienią się także przepisy dotyczące zasiłków, a dokładnie zmieni się ich wysokość. I tak już za sześć dni:

  • matka, która zawnioskowała o zasiłek jednocześnie za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, będzie otrzymywała 81,5 proc. podstawy wymiaru, a gdy ojciec wykorzysta dziewięć tygodni nieprzenoszalnego urlopu rodzicielskiego, będzie otrzymywał zasiłek w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru;
  • matka, która zawnioskowała tylko o zasiłek za urlop macierzyński, otrzyma zasiłek za ten urlop w wysokości 100 proc. wymiaru, a jeśli ona lub ojciec skorzysta z urlopu rodzicielskiego, będą otrzymywać zasiłek w wysokości 70 proc. wymiaru.

Pisaliśmy o tym „Zasiłki macierzyńskie w nowej odsłonie i wysokości”, tygodnik Ubezpieczenia i Świadczenia z 6 kwietnia 2023 r., DGP nr 68.

17 maja 2023 do tego dnia można składać wnioski o wypłatę zasiłku na nowych zasadach

Szczególne zasady będą jednak obowiązywały w okresie przejściowym, a wysokość zasiłku będzie zależała od samych pracowników.

Stan na 26 kwietnia 2023 r.

Zasady postępowania w okresie przejściowym zostały zawarte w art. 39–41 ustawy nowelizacyjnej, tj. ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy i niektórych innych ustaw. Zgodnie z art. 39 ust. 1 tego aktu prawnego ubezpieczony, który w dniu wejścia w życie nowelizacji (czyli 26 kwietnia 2023 r.) pobiera zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości określonej w nowych przepisach. Co jednak ważne, aby płatnik zasiłków albo ZUS rozpoczął ich wypłatę w nowej wysokości, ubezpieczony musi złożyć wniosek w terminie 21 dni od dnia wejścia w życie nowelizacji. Licząc zatem 21 dni od 26 kwietnia 2023 r., ostatni dzień na to mija 17 maja 2023 r. Jeśli ubezpieczony taki wniosek złoży, zasiłek macierzyński w zmienionej wysokości będzie przysługiwał przez okres od 26 kwietnia 2023 r. (nie od dnia złożenia wniosku!) do końca okresu odpowiadającego okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. W praktyce będzie to oznaczać, że w niektórych przypadkach zasiłek ulegnie podwyższeniu, a w niektórych – chwilowemu obniżeniu. Trzeba przy tym pamiętać, że podstawa wymiaru zasiłku nie zostanie przeliczona, zmianie ulegnie tylko wypłacany procent podstawy wymiaru.

Stanowisko Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z 11 kwietnia 2023 r. w sprawie wypłaty zasiłku macierzyńskiego w okresie przejściowym – wydane dla DGP

ikona lupy />
nieznane

PYTANIE DGP: Jak należy w praktyce stosować art. 39 ustawy z 9 marca 2023 r. nowelizującej kodeks pracy? Zgodnie z treścią tego artykułu ubezpieczonemu (dla uproszczenia przyjmijmy, że chodzi pracownicę/pracownika) pobierającemu na 26 kwietnia 2023 r. zasiłek macierzyński należy się zasiłek w nowej wysokości, o ile ubezpieczony złoży w tej sprawie wniosek. Czy w związku z tym oznacza to, że gdyby pracownik taki wniosek złożył, należy:

• ubezpieczonej pobierającej zasiłek w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru (na podstawie tzw. długiego wniosku) podnieść zasiłek do wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru, niezależnie od tego, czy znajduje się w okresie urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego?

• ubezpieczonej/ubezpieczonemu pobierającemu zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru ten zasiłek podnieść do wysokości 70 proc. podstawy wymiaru?

• ubezpieczonej/ubezpieczonemu pobierającemu zasiłek za okres pierwszych 6/8/3 tygodni urlopu rodzicielskiego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru ten zasiłek obniżyć do wysokości 70 proc. podstawy wymiaru?

ODPOWIEDŹ MRIPS: (…) Na podstawie art. 39 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641) ubezpieczony, który w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy pobiera zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości. W tym celu ubezpieczony powinien złożyć wniosek w terminie 21 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Natomiast jeżeli ubezpieczony nie złoży takiego wniosku, będzie korzystał z zasiłku macierzyńskiego na zasadach dotychczasowych, tj. w niezmienionej wysokości.

Należy podkreślić, że rozwiązanie zawarte w tym przepisie jest elastyczne i ma na celu umożliwienie ubezpieczonemu wyboru korzystania z zasiłku macierzyńskiego w nowej albo dotychczasowej wysokości. Każdy ubezpieczony, w zależności od indywidualnej sytuacji, może dokonać oceny, który wariant jest korzystniejszy dla niego i jego rodziny i w zależności od tego dokonać wyboru, czy złożyć wniosek w celu ustalenia nowej wysokości zasiłku macierzyńskiego, czy też pozostać przy wypłacie zasiłku w niezmienionej wysokości.

W związku z powyższym, gdyby pracownik taki wniosek złożył:

• ubezpieczonej pobierającej zasiłek macierzyński w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru (na podstawie tzw. długiego wniosku) należy podnieść zasiłek do wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru, niezależnie od tego, czy znajduje się w okresie urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego;

• ubezpieczonej/ubezpieczonemu pobierającemu zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru należy ten zasiłek podnieść do wysokości 70 proc. podstawy wymiaru,

• ubezpieczonej/ubezpieczonemu pobierającemu zasiłek za okres pierwszych 6/8/3 tygodni urlopu rodzicielskiego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, zasiłek będzie przysługiwał w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. Jednakże w tym przypadku za pozostały okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński będzie przysługiwał również w wysokości 70 proc., zamiast dotychczasowej wysokości wynoszącej 60 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

PYTANIE DGP: Jak należy postąpić w przypadku, gdy pracownica, która w dniu wejścia w życie nowych przepisów pobiera zasiłek za okres urlopu macierzyńskiego w wysokości 100 proc., nie złożyła wniosku o dostosowanie wysokości zasiłków? Czy to oznacza, że gdy ona lub ojciec dziecka zdecydują się wykorzystać następnie urlop rodzicielski, zasiłek za ten urlop jest im wypłacany na starych zasadach, tj. w wysokości 100/60 proc. podstawy wymiaru, czy może z uwagi na to, że zmienia się rodzaj urlopu, należy już wypłacać zasiłek w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru?

ODPOWIEDŹ MRIPS: (…) W przedstawionym przypadku ubezpieczona w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641) pobiera zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Ubezpieczona nie złożyła wniosku, o którym mowa w art. 39 ust. 2 powołanej ustawy. Jeżeli jednak w takim przypadku wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego zostanie złożony, gdy będą obowiązywały już nowe przepisy, zasiłek za ten okres będzie przysługiwał w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Przykład 1

Po długim wniosku

Załóżmy, że pani Anna na 26 kwietnia 2023 r. pobiera zasiłek w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru, złożyła bowiem wcześniej tzw. długi wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego i odpowiednio – zasiłku macierzyńskiego za ten okres.

Jeśli pani Anna złoży wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości 8 maja 2023 r., to płatnik zasiłków będzie musiał jej podwyższyć zasiłek z 80 proc. na 81,5 proc. podstawy wymiaru.

W opisanej wyżej sytuacji za kwiecień płatnik wypłaci zatem zasiłek w następujący sposób:

• za okres 1–25 kwietnia – w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru

• za okres 26–30 kwietnia – w wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru.

Za maj i dalsze okresy wypłata będzie kontynuowana w wysokości 81,5 proc. podstawy wymiaru.

Jeśli ojciec dziecka zdecyduje się na skorzystanie z dziewięciu tygodni urlopu rodzicielskiego, to będzie on otrzymywał zasiłek macierzyński w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Przykład 2

Z 60 na 70 proc.

Załóżmy, że pani Katarzyna na 26 kwietnia 2023 r. pobiera zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru. 27 kwietnia 2023 r. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku na nowych zasadach. W tej sytuacji płatnik będzie musiał podwyższyć jej zasiłek do wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Pani Katarzyna zakończy urlop rodzicielski 31 maja 2023 r., po czym z urlopu rodzicielskiego zacznie korzystać ojciec dziecka.

W opisanej wyżej sytuacji za kwiecień płatnik wypłaci zatem zasiłek w następujący sposób:

• za okres 1–25 kwietnia – w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru

• za okres 26–30 kwietnia – w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Za cały maj wypłaci zasiłek w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Ojciec dziecka za okres od 1 czerwca będzie miał prawo do zasiłku w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Przykład 3

Obniżenie, a potem podwyższenie

Załóżmy, że pani Agnieszka na 26 kwietnia pobiera zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru za okres pierwszych sześciu tygodni urlopu rodzicielskiego. Okres ten ulegnie zakończeniu 3 maja. 5 maja 2023 r. pani Agnieszka złoży wniosek o wypłatę zasiłku na nowych zasadach.

W opisanej wyżej sytuacji płatnik będzie wypłacał zasiłek na następujących zasadach:

• za okres 1–25 kwietnia – 100 proc. podstawy wymiaru

• za okres 26 kwietnia–3 maja – 70 proc. podstawy wymiaru (obniżenie ze 100 proc.)

• za okres od 4 maja do końca urlopu – 70 proc. podstawy wymiaru (podwyższenie z 60 proc.).

Jeśli ojciec dziecka zdecyduje się na skorzystanie z dziewięciu tygodni urlopu rodzicielskiego, to będzie on otrzymywał zasiłek macierzyńskiego w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. ©℗

PRZYKŁAD 4

Po zmianie przepisów

Załóżmy, że pani Anita, która na 26 kwietnia 2023 r. pobierała zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, nie złożyła wniosku o wypłatę zasiłku na nowych zasadach. 20 maja 2023 r. złoży wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego.

W opisanej wyżej sytuacji płatnik wypłaci zasiłek:

• za okres urlopu macierzyńskiego – w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru (bez zmian);

• za okres urlopu rodzicielskiego – w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego wypłacany będzie już w nowej wysokości, bo wniosek o ten urlop i odpowiednią wypłatę zasiłku został złożony już po wejściu w życie nowych przepisów.

Natomiast jeśli ubezpieczony nie złoży wniosku o wypłatę zasiłku na nowych zasadach, płatnik lub ZUS będzie kontynuował wypłatę świadczenia w dotychczasowej wysokości. Podobne zasady przewidziano w art. 40 ustawy nowelizacyjnej dla ubezpieczonych, którzy przed 26 kwietnia 2023 r. złożą wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ale na 26 kwietnia 2023 r. nie rozpoczną jego pobierania. W takiej sytuacji aby korzystać z zasiłku w wysokości określonej w nowych przepisach, będą musieli złożyć wniosek ponownie w terminie do 17 maja 2023 r. Jeśli złożą taki ponowny wniosek, otrzymają zasiłek za cały okres urlopów związanych z rodzicielstwem już na nowych zasadach. Jeśli jednak nie złożą ponownego wniosku, zasiłek będzie im wypłacany na starych zasadach.

Przykład 5

Trzeba złożyć ponownie

Załóżmy, że pani Ewa na 26 kwietnia 2023 r. pobiera zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 60 proc. podstawy wymiaru. 27 kwietnia 2023 r. złożyły wniosek o wypłatę zasiłku na nowych zasadach. Płatnik będzie zobligowany podwyższyć jej zasiłek do wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. Pani Ewa zakończy urlop rodzicielski 30 maja 2023 r. W opisanej wyżej sytuacji za kwiecień płatnik wypłaci zatem zasiłek w sposób wskazany przykładzie 2.

Od 1 maja 2023 r. z urlopu rodzicielskiego i zasiłku macierzyńskiego zamierza korzystać pan Piotr, ojciec dziecka. Odpowiedni wniosek złoży swojemu pracodawcy i zarazem płatnikowi przed 26 kwietnia 2023 r. W tej sytuacji, aby otrzymać zasiłek w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru, musi złożyć ponownie wniosek.

Poprawka Senatu

Specjalne zasady przewidziano dla rodziców mających prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części lub tych, którzy wykorzystali zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części udzielonego w okresie od 2 sierpnia 2022 r. do 26 kwietnia (art. 40 ustawy nowelizacyjnej). Takim osobom przysługuje prawo do dodatkowych dziewięciu tygodni urlopu rodzicielskiego, a co za tym idzie – także zasiłku macierzyńskiego za ten okres. Przy czym zasiłek macierzyński będzie im wypłacany już na nowych zasadach, tj. w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru.

Biorąc pod uwagę, że obecnie tylko 1 proc. ojców w Polsce wykorzystuje urlop rodzicielski, w praktyce dodatkowy urlop będzie tak naprawdę przeznaczony dla nich.

Na marginesie warto wyjaśnić, dlaczego w przepisie znalazła się data 2 sierpnia 2022 r. To termin, w którym Polska powinna była implementować do swojego porządku prawnego dyrektywy wspierające pracowników rodziców. Prace nad nowelizacją się opóźniały i termin ten został znacznie przekroczony. Przy czym w pierwotnej wersji nowelizacji przyjętej przez Sejm sytuacja rodziców, którzy mogliby skorzystać z dodatkowych dziewięciu tygodni urlopu rodzicielskiego i zasiłku za ten okres, gdyby przepisy przyjęto o czasie, nie była uwzględniona. Senat w tym zakresie nowelizację poprawił, a Sejm akurat tę poprawkę uwzględnił. ©℗

Podstawa prawna

Podstawa prawna

• art. 39–41 ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641)