Zgłoszenie członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego to nie tylko prawo, lecz także obowiązek

Mój mąż jest chwilowo bezrobotny, ale nie zarejestrował się w urzędzie pracy. Nie jest więc nigdzie ubezpieczony, ale za kilka tygodni zaczyna nową pracę. Czy mam obowiązek zgłosić go do ubezpieczenia zdrowotnego u swojego pracodawcy? Wolałabym nie informować nikogo o moim życiu prywatnym.

Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na art. 67 ust. 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: ustawa zdrowotna). Zgodnie z tym przepisem osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego (z wyłączeniem pomocnika rolnika) ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 5 i 6 ustawy zdrowotnej (w uproszczeniu to m.in. osoby, które nie mają obywatelstwa polskiego lub UE, mieszkające w Polsce, które nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z innych tytułów).

Za członków rodziny w rozumieniu ustawy zdrowotnej uznaje się:

• dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli uczy się dalej w szkole lub odbywa kształcenie w uczelni lub szkole doktorskiej ‒ do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi ‒ bez ograniczenia wieku,
• małżonka,
• wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Ustawa zdrowotna przewiduje, że osoby zobowiązane do zgłoszenia członków rodziny informują swojego płatnika o członkach rodziny podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego w terminie siedmiu dni od dnia zaistnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania zgłoszenia. „Zaistnienie okoliczności” może oznaczać np. zakończenie pracy przez członka rodziny u jego pracodawcy, co powoduje utratę ubezpieczenia zdrowotnego z tego tytułu. Członkowie rodziny uzyskują prawo do świadczeń opieki zdrowotnej od dnia zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego.

Ponadto ustawa zdrowotna przewiduje, że w przypadku członków rodziny do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym wystarczy zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego przez jedną osobę podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, z tym że wnuki mogą zostać zgłoszone tylko, w przypadku gdy żaden z rodziców nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego lub nie jest osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji z tytułu wykonywania pracy lub pracy na własny rachunek albo ubezpieczeniu dobrowolnemu.

W momencie gdy osoby zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego jako członkowie rodziny tracą status pozwalający im na pozostawanie w takim zgłoszeniu, muszą zostać wyrejestrowane. Jak wskazuje ZUS, pracownik powinien zgłosić swojemu płatnikowi konieczność wyrejestrowania członka rodziny z ubezpieczenia zdrowotnego, m.in. gdy:

• zgłoszono go do tego ubezpieczenia z innego tytułu (m.in. z umowy o pracę, umowy zlecenia, podjął działalność gospodarczą, zarejestrował się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna),
• dziecko ukończyło naukę w szkole i ma ukończone 18 lat, a nie ma orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności lub równoważnego,
• dziecko skończyło 26 lat, chyba że ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub równoważne.

Jak widać, podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu przez członka rodziny nie jest kwestią, o której decyduje sam pracownik, ale jest to regulowane przepisami ustawy zdrowotnej. Jest to podobna sytuacja do tej dotyczącej współpracowników przedsiębiorcy, gdzie powiązania rodzinne decydują o kwestiach ubezpieczeniowych. Jeśli osoba spełnia warunki określone w art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. jako małżonek, dziecko własne, dziecko drugiego małżonka i dziecko przysposobione, rodzice, macocha i ojczym albo osoba przysposabiająca pozostaje z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu tej działalności. W takiej sytuacji przedsiębiorca ma obowiązek zgłosić taką osobę do ubezpieczeń – w tym przypadku jednak nie tylko zdrowotnego, lecz także społecznych.

Należy zatem uznać, że w opisywanej sytuacji żona powinna poinformować płatnika o konieczności zgłoszenia męża do ubezpieczenia zdrowotnego. Powstaje jednak pytanie o ewentualne sankcje za niepoinformowanie. Teoretycznie, jak podkreśla Narodowy Fundusz Zdrowia, za niepoinformowanie pracodawcy o konieczności zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego członka rodziny grozi grzywna. Oczywiście powstaje pytanie, na ile takie grzywny rzeczywiście są wymierzane.

Ponadto trzeba zwrócić uwagę na to, że w opisywanym przypadku przez kilka tygodni mąż pozostaje bez ubezpieczenia zdrowotnego. W razie konieczności skorzystania z publicznego systemu ochrony zdrowia musiałby zwrócić koszty leczenia albo występować o ich umorzenie, co w tego rodzaju przypadku mogłoby być trudne do uzyskania. ©℗