Zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie. Jeśli zdecydują się na podleganie temu ubezpieczeniu, mają prawo do zasiłku chorobowego na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Trzeba jednak pamiętać o tzw. okresie wyczekiwania. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie (jak w przypadku zleceniobiorców). Do tego okresu wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
W niektórych przypadkach zasiłek może być przyznany od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. W przypadku zleceniobiorców będzie tak wtedy:
  • gdy niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy;
  • absolwenci szkół lub uczelni lub osoby, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów, lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej;
  • posłowie i senatorowie przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.
W opisywanej sytuacji okres ten oczywiście minął. Co ponadto oczywiste, w przypadku zleceniobiorców nie następuje wypłata wynagrodzenia chorobowego, ale od pierwszego dnia wypłaca się im zasiłek chorobowy. Jest do tego zobowiązany albo płatnik składek, jeśli na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego zatrudniał więcej niż 20 osób zgłaszanych do ubezpieczenia chorobowego, albo ZUS – jeśli dany płatnik zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego 20 lub mniej osób.

Inaczej niż u pracowników

Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 48 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem (a więc np. zleceniobiorcy) stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Ta reguła jest analogiczna do tej dotyczącej pracowników.
Sytuacja nieco się komplikuje, gdy zleceniobiorca nie był zatrudniony u danego płatnika przez 12 miesięcy. Wówczas zastosowanie ma art. 36 ust. 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym w takim przypadku podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustala się poprzez podzielenie zsumowanego wynagrodzenia za pełne miesiące przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte.
Może się zdarzyć, że zleceniobiorca stał się niezdolny do pracy nawet wcześniej – przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego u danego płatnika. Wówczas podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota przychodu określona w umowie przypadająca za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu 13,71 proc., a jeżeli kwota ta w umowie nie została określona – kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy.

Bez uzupełniania

Trzeba przy tym pamiętać, że nawet gdy zleceniobiorca był zatrudniony przez dany pełny miesiąc, nie zawsze ten miesiąc będzie uwzględniany do wyliczenia przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zasada ta została wyrażona w art. 50 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z ust. 1 tego artykułu, jeżeli w miesiącach pełnego zatrudnienia przychód ubezpieczonego, np. zleceniobiorcy, uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
  • wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę przez mniej niż połowę miesiąca;
  • przyjmuje się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę przez co najmniej połowę miesiąca.
Warto zwrócić uwagę, że jest to przepis podobny do art. 38 ust. 2 ustawy zasiłkowej, który dotyczy pracowników. Różnica polega na tym, że w przypadku pracowników przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę przez co najmniej połowę miesiąca, podlega uzupełnieniu. W przypadku zaś zleceniobiorców, co wynika ze wspomnianego art. 50 ust. 1, przychodu się nie uzupełnia, ale uwzględnia się go w wysokości rzeczywiście uzyskanej.
Szczególny przypadek zachodzi, gdy przychód ubezpieczonego w każdym miesiącu uległ zmniejszeniu z przyczyn wymienionych w art. 50 ust. 1 ustawy zasiłkowej. W takiej sytuacji przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się przychód za wszystkie miesiące.

Tylko niektóre miesiące

Biorąc pod uwagę powyższe reguły, w opisywanej przez czytelnika sytuacji do obliczenia przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia należy przyjąć wrzesień, październik, listopad 2022 r. oraz styczeń 2023 r. Nie bierze się pod uwagę sierpnia (zleceniobiorca został zatrudniony w połowie miesiąca) ani grudnia 2022 r., bo zleceniobiorca przepracował mniej niż połowę. Listopad 2022 r. należy uwzględnić, bo została przepracowana co najmniej połowa miesiąca. Przychód nie podlega uzupełnieniu, lecz zostaje uwzględniony w faktycznie uzyskanej wysokości.
Na marginesie trzeba dodać, że kolejną niezdolność do pracy należy wliczyć do tego samego okresu zasiłkowego co poprzednią. Niezależnie od tego, czy została ona spowodowana tą samą czy inną chorobą, jeśli między nimi nie upłynęło 60 dni. ©℗
wAŻNE W przeciwieństwie do obliczania zasiłku chorobowego dla pracowników w przypadku zleceniobiorców ich wynagrodzenie nie podlega uzupełnieniu. Do obliczenia świadczenia przyjmowane jest w wysokości faktycznie uzyskanej.
Podstawa prawna
•art. 4, art. 36–38, art. 48, art. 50 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2476)