Od 14 września 2022 r. zatrudniamy osobę na umowę zlecenia. Zleceniobiorca przy wykonywaniu swoich czynności na początku grudnia uległ wypadkowi. Zwolnienie lekarskie zostało wystawione na okres od 6 do 31 grudnia. Wynagrodzenie zostało w umowie określone godzinowo na 25 zł. W okresie od września do listopada wynagrodzenie wyniosło odpowiednio: 1250 zł, 4900 zł oraz 4125 zł. Osoba ta podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, nie ma natomiast ubezpieczenia chorobowego. Czy obowiązuje ją jakiś okres wyczekiwania i czy przysługuje jej zasiłek chorobowy? Jeśli tak, to jak go obliczyć?

odpowiedź

Zleceniobiorca nie musi odbywać 90-dniowego okresu wyczekiwania, by uzyskać prawo do zasiłku chorobowego, który przysługuje bez względu na przystąpienie lub nie do ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek należy obliczyć z przychodu wypłaconego za okres od października do listopada.

Przy pracy zleconej

Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, która podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym, podlega również ubezpieczeniu wypadkowemu. A to oznacza, że w razie wypadku przy pracy (tj. w czasie realizowania zadań objętych umową) tak samo jak np. pracownik nabywa prawo do świadczeń wymienionych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Świadczenia w razie choroby z ubezpieczenia wypadkowego w jej przypadku mogą obejmować:
  • zasiłek chorobowy;
  • świadczenie rehabilitacyjne.
Jeśli tak jak w opisywanej sytuacji przyczyną niezdolności do pracy będzie wypadek przy pracy, zleceniobiorca nabywa prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego. Prawo to przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu, od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem. Nie ma więc zastosowania okres wyczekiwania.
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy na skutek wypadku przy pracy w czasie trwania ubezpieczenia wypadkowego.
Jednak zasiłek wypadkowy nie przysługuje:
  • w przypadku gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa;
  • ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.
Jeśli ubezpieczony odmówi poddania się badaniu mającemu na celu ustalenie zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie lub przez swoje zachowanie uniemożliwi przeprowadzenie takiego badania, świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują. Przyznanie prawa do świadczeń może nastąpić, o ile ubezpieczony udowodni, że miały miejsce przyczyny uniemożliwiające poddanie się temu badaniu. Wówczas można uzyskać prawo do zasiłku z ubezpieczenia chorobowego, o ile osoba jest objęta ubezpieczeniem chorobowym.
Jeżeli natomiast osoba podlega zarówno ubezpieczeniu wypadkowemu, jak i chorobowemu, a niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem przy pracy oraz zostały spełnione warunki do uzyskania świadczeń z obu tych ubezpieczeń, przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego. Jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy, zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru.

Średni miesięczny przychód

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego jest ustalana jako średni miesięczny przychód uzyskany za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo z faktycznego okresu ubezpieczenia, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia. Tym przychodem jest zatem kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe.
Jaki jest termin na zgłoszenie do PIP wypadku przy pracy [Poradnia BHP]
Jaki jest termin na zgłoszenie do PIP wypadku przy pracy [Poradnia BHP]

Zobacz również
Natomiast przy ustalaniu podstawy zasiłku chorobowego przysługującego osobom wykonującym pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobom z nimi współpracującym, uwzględnia się w każdym przypadku przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie wypadkowe, niezależnie od tego, czy ubezpieczony przystąpił do ubezpieczenia chorobowego, czy też nie.
O ile bowiem w przypadku zleceniobiorców ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny, o tyle wypadkowe jest obowiązkowe. Dlatego prawo do zasiłku w razie wypadku przy pracy przysługuje z tego ubezpieczenia, niezależnie od pozostawania w ubezpieczeniu chorobowym.
Jeżeli w okresie, z którego jest liczona podstawa wymiaru, przychód ubezpieczonego niebędącego pracownikiem uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
  • wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez mniej niż połowę miesiąca;
  • przyjmuje się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez co najmniej połowę miesiąca.
Jeżeli natomiast zleceniobiorca nie otrzymał przychodu za dany miesiąc lub uzyskał niższy przychód z innych przyczyn, np. po prostu nie wykonywał wtedy czynności zleconych, to zawsze taki miesiąc należy przyjmować do kalkulacji zasiłku. Innymi słowy nie można tego miesiąca pominąć i podzielić sumy przychodu przez mniejszą liczbę miesięcy.

Krótki okres ubezpieczenia

W opisywanym przypadku zleceniobiorca zachorował wskutek wypadku przy pracy po dwóch pełnych miesiącach ubezpieczenia wypadkowego. Wrzesień należy tu wyłączyć jako pierwszy niepełny okres ubezpieczenia. W związku z tym podstawę wymiaru jego zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres od października do listopada br., tj.:
Łączny przychód za dwa miesiące: 4900 zł + 4125 zł = 9025 zł
Przeciętny miesięczny przychód: 9025 zł : 2 mies. = 4512,50 zł
Podstawa wymiaru zasiłku po odliczeniu części składkowej: 4512,50 zł – 13,71 proc. = 3893,84 zł
Zasiłek chorobowy za 26 dni niezdolności:
3893,84 zł : 30 = 129,79 zł
129,79 zł x 26 dni = 3374,54 zł
Może być też tak, że wypadkowi przy pracy zleceniobiorca ulegnie już w pierwszym albo drugim miesiącu ubezpieczenia, gdy pierwszy jest niepełny. Wówczas, jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, np. zleceniobiorcy, powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia wypadkowego, a okres ubezpieczenia rozpoczął się po okresie nie dłuższym niż 30 dni od ustania ubezpieczenia wypadkowego z innego tytułu (np. z etatu), przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego stosuje się odpowiednio przepis art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej, tj. przychód ubezpieczonego podlega uzupełnieniu na zasadach przewidzianych dla ustalania zasiłków z ubezpieczenia chorobowego.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wtedy przychód ubezpieczonego za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie wypadkowe, gdyby osoba podlegała temu ubezpieczeniu przez pełny miesiąc kalendarzowy. Przychód ulega uzupełnieniu także za okres niezdolności do pracy przypadającej w tym miesiącu, za który ubezpieczony ma prawo do zasiłku. [przykład 1]
Jeżeli natomiast niezdolność do pracy ubezpieczonego, dla którego nie została określona najniższa podstawa wymiaru składek, powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia wypadkowego i ubezpieczony nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia z innego tytułu albo przerwa pomiędzy aktualnym i poprzednim okresem ubezpieczenia przekracza 30 dni, okresem, z którego jest przyjmowany przychód do ustalenia podstawy wymiaru, jest miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi:
  • kwota przychodu określona w umowie przypadająca na miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku – dla ubezpieczonego wykonującego pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, dla którego odpłatność za wykonywanie umowy określono kwotowo;
  • kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy z miesiąca, w którym powstało prawo do zasiłku – dla ubezpieczonego wykonującego pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, dla którego odpłatność za wykonywanie umowy określono w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. [przykład 2]

przykład 1

Trzeba uzupełnić
Zleceniobiorca wykonuje umowę zlecenia od 14 września br., a wypadek przy pracy miał miejsce w październiku. Do końca sierpnia br. był zatrudniony na umowę o pracę. Podstawę wymiaru zasiłku wypadkowego stanowi przychód za październik po uzupełnieniu do pełnej kwoty za ten miesiąc.

przykład 2

Ważna wypłata kolegów
Zleceniobiorca rozpoczął pracę 1 września 2022 r. ze stawką godzinową. W połowie września miał wypadek przy pracy. Ostatnie jego zatrudnienie zakończyło się w maju br. Zleceniodawca zatrudnia jeszcze trzech zleceniobiorców, którzy we wrześniu zarobili łącznie 8950 zł. Ich średni miesięczny przychód wynosi więc 2983,33 zł (8950 zł : 3), a po odliczeniu części składkowej: 2574,32 zł. Taka będzie podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego dla niezdolnego do pracy zleceniobiorcy. ©℗
Gdyby u płatnika składek w miesiącu, w którym powstało prawo do zasiłku dla ubezpieczonego, nie było innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy i których przychód powinien zostać przyjęty, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowiłby przychód osiągnięty przez samego ubezpieczonego.

Co jeszcze warto wiedzieć

Prawo do zasiłków z ubezpieczenia wypadkowego ustalają i zasiłki wypłacają:
  • płatnicy składek, jeżeli są zobowiązani do ustalania prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa i ich wypłaty;
  • ZUS – w pozostałych przypadkach.
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje zatem osobie, która:
  • jest objęta ubezpieczeniem wypadkowym;
  • stała się niezdolna do pracy na skutek wypadku przy pracy w czasie trwania ubezpieczenia wypadkowego.
Zleceniobiorców nie obowiązuje minimalna podstawa wymiaru zasiłków tak jak pracowników.
Ustaleń okoliczności i przyczyn wypadku dokonuje zleceniodawca w karcie wypadku. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu, m.in. podczas wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. ©℗
wAŻNE Jeśli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy, zleceniobiorca nabywa prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego. Świadczenie to przysługuje od pierwszego dnia niezdolności.
Podstawa prawna
• art. 3 ust. 3 pkt 6, art. 5 pkt 6, art. 6 ust. 1, art. 7–9 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2189)
• art. 48, art. 49 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1372)