Pobieram emeryturę przyznaną jeszcze według starych zasad. Z powodu zaginięcia części dokumentacji ZUS przyjął, że przez wiele lat zarabiałam jedynie minimalną krajową. Zarabiałam oczywiście więcej, ale nie mogłam tego udowodnić. Ostatnio znalazłam jednak pismo z dawnego zakładu pracy, z którego wynika, że zarabiałam więcej. Nie jest to jednak żadne zaświadczenie. Czy mogę wnioskować o przeliczenie emerytury?
Emerytura według starych zasad obliczana jest na innych zasadach niż ta według nowych. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Taką emeryturę można przeliczyć.
Zgodnie z art. 111 ponowne przeliczenie świadczenia jest dopuszczalne od podstawy wymiaru ustalonej w trybie art. 15 ustawy emerytalnej, gdy do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne:
- z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia;
- z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty;
- z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.
Zgodnie z par. 21 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są: zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.
WAŻNE Nie jest obowiązkiem sądu wyszukiwanie dowodów w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron, a dopuszczenie dowodu z urzędu jest dobrowolne i nie może naruszać zasady bezstronności.
Możliwość przeliczenia emerytury zależy więc od rodzaju dokumentu, jaki przedstawi wnioskodawca. Jeśli nie jest to zaświadczenie pracodawcy, ale zwykłe „pismo”, organ rentowy może uznać je za niewystarczające. Trzeba jednak pamiętać, że w postępowaniu odwoławczym sąd będzie jedynie dokonywał oceny dowodów. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 17 października 2019 r., sygn. akt III AUa 722/19, zwrócił uwagę, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Ponadto przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie pozwalają na ustalanie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Jednocześnie ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To na stronach ciąży obowiązek wyjaśniania okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i przedstawiania dowodów na ich poparcie. Sąd Apelacyjny także podkreślił, że nie jest rzeczą sądu wyszukiwanie dowodów w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron, a dopuszczenie dowodu z urzędu jest dobrowolne i nie może naruszać zasady bezstronności. Stąd też to na wnioskodawcy spoczywa powinność przedstawienia takich dowodów, które w niebudzący wątpliwości sposób pozwalałyby na dalsze podwyższenie prawidłowo uwzględnionych podstaw wymiaru emerytury przez organ rentowy. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że ustalenie wysokości emerytury na podstawie dowodów innych niż zaświadczenie pracodawcy o zatrudnieniu i wynagrodzeniu albo legitymacji ubezpieczeniowej – jako wyjątek od zasady opierania się na wyżej wskazanych dokumentach – musi wynikać z materiału dowodowego pozwalającego z wysokim stopniem prawdopodobieństwa graniczącym z pewnością ustalić wysokość wynagrodzeń wypłaconych indywidualnie ubezpieczonemu. Ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na wnioskodawcy.
Jak widać, przeliczenie emerytury tylko na podstawie pisma pracodawcy może okazać się trudne. Wnioskodawca musi przy tym pamiętać, że sąd nie jest zobowiązany do szukania dokumentów w jego imieniu.©℗
Podstawa prawna
• art. 15 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504)
• par. 21 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz. 1412)
