Restrukturyzacja to przede wszystkim procedura oddłużeniowa, w ramach której dłużnik proponuje wierzycielom kompleksowy sposób uregulowania swoich należności. Coraz częściej jednym z głównych wierzycieli przedsiębiorców staje się ZUS, a skala tego zjawiska może narastać wraz ze wzrostem wysokości składek. Tymczasem także tego rodzaju wierzytelności można zrestrukturyzować poprzez rozłożenie ich na raty lub odroczenie ich płatności. To alternatywa wobec składania oddzielnego wniosku do ZUS i zawarcia z zakładem umowy w tej sprawie.

Wszystko, co nie sprzeciwia się prawu

Restrukturyzacja to jedno z czterech postępowań uregulowanych w prawie restrukturyzacyjnym. Zgodnie z tą ustawą dłużnik posiadający zdolność restrukturyzacyjną, a więc przede wszystkim przedsiębiorca, może oddłużyć się w drodze:
  • postępowania o zatwierdzenie układu,
  • przyspieszonego postępowania układowego,
  • postępowania układowego,
  • postępowania sanacyjnego.
Mimo że przebieg i skutki zainicjowania każdej z tych spraw różnią się od siebie, to ich wspólnym celem jest restrukturyzacja zobowiązań dłużnika na podstawie układu zawartego przez niego z wierzycielami. Przy czym to, w jaki dokładnie sposób restrukturyzacja zostanie przeprowadzona, zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Kluczową sprawą jest złożenie odpowiednich propozycji układowych, które następnie poddaje się pod głosowanie wierzycieli. Jeżeli zyskają one poparcie odpowiedniej większości wierzycieli, staną się układem, który jednak zaczyna obowiązywać tylko wówczas, gdy zaakceptuje go sąd. Najczęściej propozycje układowe składa dłużnik i ma w tym zakresie dużą swobodę – może zaproponować właściwie wszystko, co nie sprzeciwia się prawu. Ustawodawca tytułem przykładu metody restrukturyzacji wskazuje jedynie na odroczenie terminu wykonania zobowiązań; rozłożenie spłaty na raty; zmniejszenie wysokości czy konwersję wierzytelności na udziały lub akcje.
!W ramach restrukturyzacji wierzytelności wobec ZUS można rozłożyć na raty lub odroczyć termin ich płatności. Nie można natomiast ich umorzyć, nawet w części.
Propozycje układowe zawsze należy skonstruować tak, aby z jednej strony jak najlepiej odzwierciedlały strukturę zadłużenia, z drugiej zaś w pełni odpowiadały faktycznej sytuacji ekonomicznej dłużnika. W końcu muszą być one możliwe do wykonania, a tego nie da się zrobić bez odpowiednich zasobów. Trzeba o tym pamiętać także w kontekście niedopuszczalności pokrzywdzenia wierzycieli poprzez postępowanie restrukturyzacyjne. Ustawodawca wyklucza sytuację, w której mogliby oni uzyskać wyższy stopień zaspokojenia swoich roszczeń w innym trybie, np. egzekucji na ogólnych zasadach lub w ramach postępowania upadłościowego. Dopiero wówczas, gdy pod uwagę weźmie się te okoliczności, można przystąpić do opracowywania propozycji układowych.

Ważny dzień wydania postanowienia

W restrukturyzacji obowiązuje prosta zasada, otóż postępowaniem tym objęte są wszystkie wierzytelności osobiste powstałe w stosunku do dłużnika przed dniem jego otwarcia. Natomiast dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego jest dzień, w którym sąd wydał postanowienie w tym zakresie. Warto pamiętać, że liczy się tu sam dzień wydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, a nie dzień jego uprawomocnienia się. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest – obecnie bardzo popularne – postępowanie o zatwierdzenie układu. Tu za dzień otwarcia postępowania uznaje się dzień układowy. Wynika to z faktu, że w tej procedurze nie składa się wniosku o otwarcie postępowania, a sąd aktywizuje się właściwie dopiero na etapie rozpoznawania wniosku o zatwierdzenie układu.
Na gruncie obowiązujących przepisów nie ma wątpliwości, że długi wobec ZUS także można zrestrukturyzować. Dzieje się to jednak na specyficznych zasadach, nieco odbiegających od tych, które dotyczą innych kategorii wierzytelności, zwłaszcza prywatnoprawnych, a więc niezwiązanych z zadłużeniem przedsiębiorcy wobec państwa. Przede wszystkim należy pamiętać, że składki na ubezpieczenie społeczne zalicza się do kategorii „wierzytelności za okres rozliczeniowy, w trakcie którego zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne”. Składki na ZUS płacone są miesięcznie, jeżeli więc w trakcie danego miesiąca dojdzie do otwarcia restrukturyzacji, może okazać się, że część wierzytelności powstanie przed dniem rozpoczęcia postępowania. Wówczas dokonuje się proporcjonalnego podziału wierzytelności na dwie części: jedną powstała przed dniem otwarcia postępowania oraz drugą, powstałą już po tym dniu. W praktyce polega to na podzieleniu całej wierzytelności – a więc należnej składki – przez liczbę dni miesiąca rozliczeniowego, które poprzedzają dzień otwarcia restrukturyzacji.

O tym trzeba pamiętać

Jednocześnie ustawodawca znacznie ograniczył możliwość restrukturyzacji zobowiązań z tytułu składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na własne ubezpieczenie społeczne dłużnika. Zobowiązania te mogą zostać zrestrukturyzowane wyłącznie na jeden z dwóch sposobów: poprzez rozłożenie ich na raty lub odroczenie terminu płatności. Zasada ta obejmuje także takie wierzytelności wobec ZUS jak odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne oraz upomnień i dodatkowej opłaty. Dlatego przedsiębiorca zadłużony wobec ZUS w ramach składania propozycji układowych może jedynie się starać o rozłożenie jego zaległości na raty lub o odroczenie terminu ich płatności. Oczywiście teoretycznie możliwe jest złożenie także innych propozycji, jednak nawet wówczas, gdy zawierający je układ zostanie przegłosowany, to i tak nie zaakceptuje go sąd restrukturyzacyjny. To z kolei doprowadzi do fiaska całej restrukturyzacji.
Wyjątkiem od wskazanych tu ograniczeń są wierzytelności w stosunku do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Jego dysponent jest minister właściwy do spraw pracy, który może zgodzić się na innych sposób restrukturyzacji tych zobowiązań. Wówczas w grę wchodzi każda z dopuszczalnych form restrukturyzacji, a więc wszystkie rozwiązania zgodne z prawem.

Co wybrać

Czy warto wdrażać postępowanie restrukturyzacyjne, skoro ustawodawca znacznie ograniczył możliwości restrukturyzacji zobowiązań wobec ZUS? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, trzeba przypomnieć, że wierzytelności wobec ZUS zostały włączone do postępowania restrukturyzacyjnego stosunkowo niedawno, bo 1 grudnia 2021 r. Wcześnie restrukturyzowany dłużnik musiał osobno negocjować z ZUS w ramach układu ratalnego. Obecnie ma do dyspozycji dwa rozwiązania: rozpocząć procedurę restrukturyzacyjną w ramach prawa restrukturyzacyjnego lub skorzystać z układu ratalnego. Druga z tych możliwości jest korzystniejsza wówczas, gdy przedsiębiorca ma problem z płatnością jedynie składek.
Z kolei postępowanie restrukturyzacyjne zawsze zmierza do kompleksowego oddłużenia, a co za tym idzie do uratowania przedsiębiorcy przed upadłością. Zadłużenie wobec ZUS prawie zawsze jest ogromnym problemem dla prowadzącego działalność gospodarczą, dlatego włączenie go w ogólny proces restrukturyzacyjny jest korzystne. Wówczas tego rodzaju wierzytelności stają się bowiem elementem postępowania mającego na celu rozwiązanie finansowych problemów dłużnika, a to z kolei pozwala spojrzeć całościowo na trudną sytuację przedsiębiorcy i lepiej dobrać środki zaradcze.
Podstawa prawna
•art. 2, art. 4 i art. 160 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1588; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)