Świadczenie specjalne przyznawane w wyjątkowych okolicznościach przez premiera jest ściśle powiązane z osobą uprawnioną. Dlatego jej śmierć kończy postępowanie w sprawie – uznał Naczelny Sąd Administracyjny.
Przypomnijmy, że art. 82 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504; dalej: ustawa emerytalna) daje Prezesowi Rady Ministrów możliwość przyznania świadczeń specjalnych. Zgodnie z tą regulacją w szczególnie uzasadnionych przypadkach szef rządu może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie. Przepis ten nie określa precyzyjnie przesłanek uzasadniających przyznanie świadczeń w szczególnym trybie. W efekcie premier ma swobodę w decydowaniu, czy w konkretnym przypadku zachodzą okoliczności, które można uznać za wyjątkowe.
W rozpatrywanej przez NSA sprawie mężczyzna domagał się przyznania mu przez premiera emerytury specjalnej. Argumentował, że jako ochotnik brał udział w oceanicznej akcji ratunkowej, podczas której uratowano wielu rozbitków, a kilku ocalił on sam. Jako dowód przedstawił pochwałę od pracodawcy. Premier mu jednak odmówił. Uznał, że dodatkowe uhonorowanie wnioskowanego w formie emerytury specjalnej spowodowałoby, że każdy, kto otrzymał pochwałę od pracodawcy i pomógł innej osobie w potrzebie, mógłby się o takie świadczenie ubiegać. Zdaniem szefa rządu spowodowałoby to odejście od zasad przyznawania świadczeń w szczególnych, niepowtarzalnych przypadkach.
Zainteresowany zaskarżył decyzję odmowną premiera, ale WSA w Warszawie oddalił jego skargę. Mężczyzna nie dał jednak za wygraną i złożył skargę kasacyjną do NSA. Niestety jednak zmarł. Powstała więc wątpliwość, co dalej ze świadczeniem.
NSA zdecydował o umorzeniu postępowania. W uzasadnieniu postanowienia wskazał, że zgodnie z art. 161 par. 1 pkt 2 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.) sąd wydaje postanowienie o umorzeniu w razie śmierci strony, jeżeli postępowanie odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego, chyba że udział w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania.
NSA przywołał wyrok Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2001 r. (sygn. akt II UKN 310/00). SN orzekł w nim, że członkom rodziny pracownika, który pobierał świadczenie przyznane w drodze wyjątku (uregulowane w art. 83 ust. 1 ustawy emerytalnej i przyznawane przez prezesa ZUS), nie przysługuje renta rodzinna. Zdaniem NSA powyższe rozstrzygnięcie należy odnieść także do świadczenia specjalnego przyznawanego przez premiera, które ma charakter wyjątkowy, bo jest przyznawane w celu polepszenia sytuacji materialnej osób, których szczególne zasługi dla życia społecznego uzasadniają odstępstwo od ogólnie przyjętych zasad przyznawania tego rodzaju świadczeń. Ubiegający się o specjalną emeryturę lub rentę musi znacznie różnić się od innych osób w znaczeniu pozytywnym. Jest to forma uhonorowania ludzi szczególnie zasłużonych i wybitnych. Świadczenie to nie ma charakteru kompensacyjnego, którego zadaniem jest wyrównanie wyrządzonych lub odczuwanych przez wnioskodawców krzywd.
W konsekwencji NSA uznał, że kwestia przyznania świadczenia specjalnego na podstawie art. 82 ust. 1 ustawy emerytalnej odnosi się wyłącznie do praw ściśle związanych ze skarżącym. Dlatego wobec śmierci osoby wyłącznie uprawnionej do ubiegania się o przyznanie świadczenia specjalnego postępowanie kasacyjne podlegało umorzeniu. ©℗
Covidowe renty po zmarłych medykach
W 2021 r. na podstawie art. 82 ust. 1 Prezes Rady Ministrów przyznał aż 150 specjalnych świadczeń. Dla porównania w 2020 r. było ich 39, a w 2019 r. – 82. Tak duży wzrost był powiązany głównie z pandemią koronawirusa. Aż 105 świadczeń specjalnych przyznano bowiem współmałżonkom i dzieciom lekarzy, pielęgniarek, położnych i pracowników medycznych, którzy zmarli z powodu COVID-19, którym zakazili się w trakcie wykonywania czynności zawodowych. ©℗
ORZECZNICTWO
Postanowienie NSA z 11 stycznia 2022 r., sygn. akt III OSK 2668/21. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
