Czy po wznowieniu działalności trzeba ponownie zgłaszać się do ubezpieczeń? W jakim terminie można skorygować dokumenty rozliczeniowe za 2020 r.? Dlaczego współpracownik osoby korzystającej z ulgi na start ponosi konsekwencje błędów płatnika? Jaka jest należna stawka zasiłku za okresy kilku hospitalizacji w 2022 r.?
Do końca 2020 r. prowadziłam działalność gospodarczą, podlegałam także ubezpieczeniu chorobowemu. Obecnie działalność jest zawieszona, ale chciałabym ją wznowić. Czy muszę ponownie zgłaszać się do ZUS?
W takiej sytuacji nie będzie konieczne podejmowanie żadnych czynności związanych ze zgłoszeniem do ZUS. Przedsiębiorca powinien jedynie zgłosić wznowienie działalności do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Zgodnie z art. 36a ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) wznowienie wykonywania działalności gospodarczej nie wymaga ponownego zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego, a w przypadku osób, które do dnia zawieszenia działalności podlegały dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu – także do tego ubezpieczenia. Skoro więc przedsiębiorca przed zawieszeniem działalności podlegał wszystkim rodzajom ubezpieczeń społecznych, to nie musi zgłaszać się oddzielnie do ubezpieczenia chorobowego, jeśli nadal chce mu podlegać.
Samo zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej powoduje ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia, w którym rozpoczyna się to zawieszenie do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej.
Za okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej oraz opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przewidzianych w ustawie.
W trakcie zawieszenia działalności przedsiębiorca może dobrowolnie podlegać ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Nie podlega natomiast ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu.
Podstawa prawna
• art. 36a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
Chcielibyśmy skorygować dokumenty rozliczeniowe za grudzień 2020 r. Czy jest to możliwe pomimo wejścia w życie nowych przepisów?
1 stycznia 2022 r. wszedł w życie art. 48d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego płatnik składek nie może złożyć po upływie pięciu lat od dnia, w którym upłynął termin opłacenia składek rozliczonych w tej deklaracji i w tym raporcie. Złożenie dokumentów po upływie pięciu lat nie spowoduje żadnych skutków, bo ZUS ich po prostu nie przyjmie. Do biegu tego terminu nie stosuje się przepisów dotyczących przedawnienia określonych w art. 24 ust. 5 i 6 ustawy systemowej.
Po upływie pięcioletniego okresu ZUS ewidencjonuje dane wyłącznie na kontach ubezpieczonych. Z tym jednak zastrzeżeniem, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe może być zewidencjonowana na kontach ubezpieczonych wyłącznie na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu albo prawomocnej decyzji, chyba że podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota. Zasady te wprowadzono, aby ograniczyć korygowanie dokumentów przez wiele lat po ich pierwszym złożeniu.
Ustawa systemowa nie daje jednak odpowiedzi na pytanie, jaki termin dotyczy deklaracji, które są należne za okres do 31 grudnia 2021 r. Kwestię tę rozstrzyga art. 11 ustawy nowelizacyjnej, tj. ustawa o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw. Zgodnie z nim deklaracje rozliczeniowe i imienne raporty miesięczne za okres do grudnia 2021 r. płatnik składek koryguje w okresie do 1 stycznia 2024 r.
W opisywanej sytuacji płatnik może więc skorygować dokumenty do 1 stycznia 2024 r. Jak widać, w przypadku deklaracji lub raportów składanych za okresy na przełomie obowiązywania starych i nowych przepisów, okres na korektę może być krótszy niż pięć lat, a więc jak w opisywanym przypadku. Gdyby bowiem nie brzmienie przepisu przejściowego należałoby uznać, że termin na złożenie korekty za grudzień 2020 r. upływa w styczniu 2025 r.
Podstawa prawna
• art. 48d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
• art. 11 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1621)
Mój ojciec prowadzi działalność gospodarczą i aktualnie korzysta z ulgi na start. Jestem zgłoszona do ubezpieczeń jako osoba współpracująca. ZUS odmówił mi prawa do zasiłku chorobowego, bo okazało się, że na koncie widniała od grudnia 2021 r. niedopłata składek. Czy rzeczywiście muszę ponosić konsekwencję tego, że mój ojciec nie opłacił za mnie składek?
Zgodnie z art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców osoba podejmująca działalność gospodarczą po raz pierwszy albo ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i niewykonująca jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres sześciu miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Musi natomiast podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Ulga ta nie dotyczy jednak współpracownika takiej osoby. Podlega on ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu) oraz zdrowotnemu, zaś ubezpieczenie chorobowe jest dla niego dobrowolne. Osoba korzystająca z ulgi na start musi opłacać za swojego współpracownika składki od postawy wynoszącej co najmniej 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie – jest dla niego płatnikiem składek. Współpracownika obciążają przy tym skutki zaniechań i błędów płatnika, nie może on się na nie powoływać. I tak jeden z takich skutków wynika z art. 2a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z ust. 1 świadczenia chorobowe nie przysługują:
- osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
- osobom współpracującym z osobami korzystającymi z ulgi na start,
- duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia.
W razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia prawo do świadczeń przedawnia się, jeżeli zadłużenie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie uregulowane w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.
Jak widać niedopłata składek, za których odprowadzanie odpowiedzialny jest sam przedsiębiorca, pozbawia jego współpracownika prawa do m.in. zasiłku chorobowego.
W opisywanej sytuacji w grę wchodzi jeszcze jeden aspekt. Niedopłata składek miała bowiem miejsce w grudniu 2021 r., gdy obowiązywał jeszcze art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w starym brzmieniu. Zgodnie z nim nieopłacenie składki w terminie powoduje, że ubezpieczenie chorobowe osób ubezpieczonych dobrowolnie ustaje od pierwszego dnia miesiąca, za który składka nie została opłacona. W takiej sytuacji możliwe było złożenie do ZUS wniosku o wyrażenie zgody na zapłatę składek po terminie. W razie uwzględnienia wniosku i uregulowania składek uznaje się, że ubezpieczenie chorobowe nigdy nie ustało.
Należy jednak zwrócić uwagę na art. 14 ustawy nowelizacyjnej, tj. ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw. Zgodnie z nim wnioski o wyrażenie zgody na zapłatę składek po terminie dotyczące okresu sprzed 1 stycznia 2022 r. mogą być składane nie później niż do 30 czerwca 2022 r. W takiej sytuacji to płatnik powinien złożyć taki wniosek do ZUS. Jeśli organ taki wniosek uwzględni, współpracownik otrzyma zasiłek, bo wówczas ZUS uzna, że podleganie ubezpieczeniu chorobowemu nie zostało przerwane.
Podstawa prawna
• art. 9 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
• art. 14 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
• art. 14 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1621)
• art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 24)
Nasz pracownik choruje nieprzerwanie od grudnia 2021 r. W 2022 r. kilkukrotnie trafiał do szpitala, ale obecnie jest w domu. W jakiej wysokości mamy mu wypłacać zasiłek chorobowy za okresy hospitalizacji?
Od 1 stycznia 2022 r. zmieniła się wysokość stawki zasiłku za okresy pobytu w szpitalu. Do końca 2021 r. wynosiła ona 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku, zaś od początku 2022 r. – 80 proc. Stawka 80 proc. to stawka podstawowa, która przysługuje pobierającym zasiłek z ubezpieczenia chorobowego. Wyjątkiem jest stawka 100 proc., którą należy wypłacać osobom, których niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy:
- przypada w okresie ciąży;
- powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;
- powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Odrębną kwestią pozostaje wysokość zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego, który wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
W opisywanym przypadku należy się odnieść do art. 21 ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw – ustawy nowelizacyjnej, która zmieniła m.in. stawki zasiłku. Zgodnie z tym przepisem zasiłki oraz świadczenie rehabilitacyjne, do których prawo powstało przed 1 stycznia 2022 r., wypłaca się w wysokości, na zasadach i w trybie określonych w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2022 r., za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy.
Nie ma więc znaczenia, że sama hospitalizacja czy nawet kilka hospitalizacji rozpoczyna się i kończy już pod rządami nowych przepisów. Skoro niezdolność do pracy, czy to spędzana w domu czy w szpitalu, trwa nieprzerwanie, należy stosować stare przepisy. Oznacza to, że w opisywanym przypadku płatnik za okresy pobytu w szpitalu powinien wypłacać zasiłek według stawki 70 proc. podstawy wymiaru. Jeśli jednak w niezdolności do pracy powstanie chociażby jedna, krótka przerwa – trwająca nawet jeden dzień – zasada określona w art. 21 ustawy nowelizacyjnej nie będzie miała już zastosowania. W razie ponownego pobytu w szpitalu po takiej przerwie należy już wypłacać zasiłek w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru, a więc stawki ogólnej. Rozważania te nie mają znaczenia, gdy niezdolność do pracy występuje przez cały czas, np. w okresie ciąży albo powstała w wyniku wypadku przy pracy. W takich przypadkach wypłacana jest jednolita stawka zasiłku w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru. Zasady wypłaty zasiłku w tych przypadkach nie uległy bowiem zmianie.
Podstawa prawna
• art. 11 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
• art. 21 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1621)
