W związku z tym, że ewidencja dzieci z ukraińskiej pieczy zastępczej może być uzupełniana przez powiatowe centra pomocy rodzinie (PCPR) z opóźnieniem, opiekun tymczasowy, który stara się o świadczenia rodzinne, powinien składać razem z wnioskiem dodatkowe oświadczenie.

Taki sposób postępowania wskazuje Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, które zaktualizowało wytyczne skierowane do gmin ze względu na zmiany, jakie nastąpiły w przepisach ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583 ze zm.) od 27 marca br. Dotyczą one m.in. opiekuna tymczasowego, który jest ustanawiany przez sąd dla małoletnich uchodźców, którzy przyjechali do Polski bez rodzica, ale z inną spokrewnioną lub znajomą osobą. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 25 ust. 7 specustawy, jeżeli mali uchodźcy przed ewakuacją z Ukrainy przebywali w tamtejszej pieczy zastępczej i przybyli do Polski z osobą, która się nimi tam zajmowała, to wtedy sąd będzie ustanawiał ją dla nich opiekunem tymczasowym. Jednocześnie art. 26 ust. 4b specustawy przewiduje, że w przypadku takich osób o świadczenia rodzinne na podopiecznych wnioski składa starosta lub upoważniony przez niego pracownik, np. PCPR lub innej powiatowej instytucji (inaczej niż opiekun wyznaczany dla dziecka, które nie przebywało w pieczy zastępczej).
Ta nowa regulacja spowodowała, że gminy nie wiedzą, jak mają ustalać, że dany opiekun tymczasowy nie może osobiście złożyć wniosku o pomoc finansową na dzieci, którymi się zajmuje, tylko powinien to zrobić urzędnik z powiatu. MRiPS wyjaśnia, że na mocy nowelizacji specustawy zostanie utworzona ewidencja małoletnich uchodźców, którzy byli wcześniej umieszczeni w ukraińskiej pieczy zastępczej, będą w niej też dane o ich opiekunach. Dostęp do tego rejestru będą mieli pracownicy gmin zajmujący się świadczeniami rodzinnymi. Dlatego gdy sprawdzą oni w ewidencji, że opiekun tymczasowy figuruje tam jako osoba, o której jest mowa w art. 25 ust. 7 specustawy, to powinni go poinformować, że wniosek w jego imieniu może złożyć tylko pracownik z powiatowej instytucji.
Jednak w związku z tym, że dane w ewidencji mogą być wprowadzane przez odpowiedzialne za to PCPR z opóźnieniem, resort rekomenduje, aby gminy wymagały od opiekunów tymczasowych dołączania do wniosku oświadczenia, w którym będą oni informować, czy są lub nie są osobą wskazaną w art. 25 ust. 7 specustawy. Wzór takiego oświadczenia został opublikowany na stronie MRiPS i w zależności od tego, jaką opcję zaznaczył opiekun na tym druku, jego wniosek albo zostanie rozpatrzony, albo zostanie on poinformowany, że może go złożyć wyłącznie urzędnik. Resort przypomina przy tym o przepisach przejściowych, które przewidują, że do spraw o świadczenia rodzinne wszczętych i niezakończonych do 27 marca stosuje się przepisy w znowelizowanym brzmieniu.
Kolejną zmianą, którą wprowadziła specustawa w zakresie ubiegania się o świadczenia rodzinne przez opiekuna tymczasowego, jest wyłączenie możliwości przyznania mu świadczenia rodzicielskiego (jest on bowiem odpowiednikiem opiekuna prawnego, który też nie ma do niego prawa). Ponadto doprecyzowano, że wniosek o przyznanie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka, czyli becikowego, opiekun tymczasowy składa w terminie 12 miesięcy od dnia jego urodzin. Resort rodziny zwraca natomiast uwagę, że tak jak opiekuna prawnego czy rodzica adopcyjnego nie obowiązuje go wymóg złożenia razem z wnioskiem zaświadczenia wystawionego przez lekarza lub położną, które potwierdza, że matka znajdowała się pod opieką medyczną przynajmniej od 10. tygodnia ciąży do porodu.