Pracownik zachorował 15 grudnia 2021 r. i jego niezdolność trwała do 31 grudnia 2021 r. Za cały okres zwolnienia miał już prawo do zasiłku chorobowego (ostatnio chorował we wrześniu 2021 r.). Ponownie zachorował 1 lutego 2022 r. na inną chorobę. Od 1 stycznia 2022 r. pracownikowi zmieniły się zasady płacowe, zlikwidowany bowiem został dodatek za pracę przy komputerze w wysokości 200 zł, ale o 100 zł podniesiono wynagrodzenie, które teraz wynosi 3900 zł (wcześniej 3800 zł). Czy w takim przypadku tę kolejną niezdolność przyporządkować do nowego czy poprzedniego okresu zasiłkowego? Jakiego rodzaju świadczenie wypłacić? Jak ustalić podstawę wymiaru świadczenia za luty?

Odpowiedź

Nowy okres niezdolności do pracy rozpoczętej 1 lutego 2022 r. zalicza się do poprzedniego okresu zasiłkowego, który otworzył się w grudniu 2021 r., jeszcze zgodnie z przepisami obowiązującymi do 31 grudnia 2021 r. Co do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego za luty br., to należy ją ustalić na nowo, z okresu od lutego 2021 do stycznia 2022 r., z uwzględnieniem zmiany wynagrodzenia od stycznia 2022 r.
Wynagrodzenie chorobowe czy zasiłek
Nierzadko zdarza się, że pracownik rozchorowuje się w grudniu i jego niezdolność przeciąga się do stycznia albo dłużej. Zasada jest taka, że jeżeli nieprzerwana niezdolność do pracy z powodu choroby przypada na przełomie roku kalendarzowego, a 31 grudnia pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego na podstawie kodeksu pracy, od 1 stycznia pracownikowi temu nadal przysługuje wynagrodzenie. Jednak okres wynoszący 33 dni choroby łącznie (14 dni w przypadku pracownika w wieku 50+), za który w nowym roku kalendarzowym przysługuje wynagrodzenie, powinien być́ liczony od 1 stycznia. Innymi słowy, liczba dni niezdolności przypadającej począwszy od Nowego Roku, wchodzi do limitu już na ten kolejny rok.
WAŻNE Od 1 stycznia 2022 r. do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.
Jeżeli natomiast nieprzerwana niezdolność do pracy przypada na przełomie roku kalendarzowego, a 31 grudnia pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego, to od 1 stycznia pracownikowi przysługuje nadal zasiłek chorobowy za cały okres tej nieprzerwanej niezdolności do pracy. Jeżeli ZUS jako płatnik zasiłków rozpoczął wypłatę̨ zasiłku przed 1 stycznia (a więc jeszcze w starym roku), to kontynuuje tę wypłatę̨ za nieprzerwany okres niezdolności do pracy także w nowym roku kalendarzowym, nawet jeżeli od 1 stycznia płatnik składek stał się płatnikiem zasiłków dla swoich ubezpieczonych pracowników. W przypadku zmiany rodzaju pobieranego zasiłku po 1 stycznia wypłaty kolejnego zasiłku dokonuje już płatnik składek.
Przez określony czas
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa), nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży ‒ nie dłużej niż przez 270 dni. Do tego okresu zwanego zasiłkowym wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również okresy niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych we wspomnianym już art. 6 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Do okresu zasiłkowego nie wlicza się natomiast m.in. okresu niezdolności do pracy przypadającego w okresach tzw. wyczekiwania, tj. minimalnego okresu ubezpieczenia chorobowego uprawniającego do zasiłku. Jeżeli niezdolność do pracy przypadająca na okres ciąży wystąpi po wcześniejszej niezdolności do pracy, bezpośrednio albo po przerwie nie dłuższej niż 60 dni, gdy jest spowodowana tą samą chorobą, to ubezpieczona ma prawo do okresu zasiłkowego łącznie przez okres do 270 dni.
Od 1 stycznia 2022 r. po zmianie przepisów do okresu zasiłkowego wlicza się̨ okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
ZUS: Podstawę wymiaru zasiłków należy ustalić na nowo
ZUS: Podstawę wymiaru zasiłków należy ustalić na nowo

Zobacz również
Oznacza to, że do jednego okresu zasiłkowego zaliczają się wszystkie okresy niezdolności do pracy, między którymi wystąpi przerwa wynosząca maksymalnie 60 dni, przy czym, co ważne, zarówno te spowodowane tą samą, jak i inną chorobą. Innymi słowy, jeśli między kolejnymi okresami niezdolności do pracy pojawi się pauza wynosząca najwięcej 60 dni, to te okresy sprzed przerwy też będą wliczane do jednego okresu zasiłkowego, niezależnie od rodzaju choroby.
Do 31 grudnia 2021 r. nawet jednodniowa przerwa między okresami niezdolności wywołanej inną chorobą niż poprzednia powodowała otwarcie następnego okresu zasiłkowego. [przykład 1]

przykład 1

Na nowych zasadach
Pracownik zachorował 7 lipca 2021 r. i chorował nieprzerwanie do 5 stycznia 2022 r., wykorzystując cały okres zasiłkowy, tj. 183 dni. Po odbyciu kontrolnych badań lekarskich i uzyskaniu orzeczenia o zdolności do pracy na swoim stanowisku wrócił do pracy, ale ponownie zachorował 28 stycznia 2022 r., jednak tym razem na inne schorzenie niż poprzednie. Ponieważ od ostatniego okresu pobierania zasiłku chorobowego nie minęło 60 dni, pracownik nie uzyska wynagrodzenia chorobowego od pracodawcy. W stanie prawnym obowiązującym do końca 2021 r. uprawnienie takie nabyłby, ponieważ zachorował na inną chorobę. Jednak zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2022 r. ta kolejna niezdolność liczy się do poprzedniego okresu zasiłkowego, który już został wyczerpany.

przykład 2

Z korzyścią dla zatrudnionego
Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego u pracownika chorującego w styczniu 2022 r. wyniosła 3425,71 zł i została obliczona z wypłat dokonanych za okres od stycznia do grudnia 2021 r. Od 1 lutego 2022 r. pracownik otrzymał podwyżkę pensji i dodatek specjalny za dodatkowe obowiązki pomniejszany za okresy pobierania zasiłków. Załóżmy, że ponownie pracownik zachoruje w marcu 2022 r. Według przepisów obowiązujących do końca grudnia 2021 r. podstawa w wysokości 3425,71 zł utrzymałaby się również dla wynagrodzenia chorobowego za marzec. Jednak po wejściu w życie zmian w art. 43 ustawy zasiłkowej podstawa zostanie obliczona z okresu marzec 2021 r. ‒ luty 2022 r. Na zmianie pracownik skorzysta, ponieważ w okresie ostatnich 12 miesięcy znajdzie się już jeden miesiąc z wynagrodzeniem po podwyżce. Zmiana wyjdzie pracownikowi na dobre, bo zarówno podwyższy podstawę, jak i samą kwotę chorobowego.

przykład 3

Obniżenie premii
Załóżmy, że pracownikowi z przykładu 2 od 1 stycznia 2022 r. obniżono wysokość premii regulaminowej, która podlega wliczeniu do podstawy wymiaru zasiłków. W takim przypadku podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego za marzec 2022 r. będzie niższa z powodu niekorzystnej zmiany warunków płacowych od 1 stycznia 2022 r. Podstawa obejmie pensje za okres od marca 2021 r. do lutego 2022 r., ale wynagrodzenia za dwa pierwsze miesiące 2022 r. będą już niższe. Pracownik tym razem straci więc na ponownym ustaleniu (z nowego okresu) podstawy chorobowego.
Jaka podstawa wymiaru
Na podstawie art. 92 kodeksu pracy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, a także wynagrodzenia chorobowego i pozostałych zasiłków, przysługujących ubezpieczonemu chorobowo pracownikowi, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, to podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
Zdarza się, że pracownicy w dość krótkich odstępach czasu korzystają ze świadczeń zasiłkowych tego samego lub innego rodzaju. Wtedy płatnik nie musi za każdym razem obliczać podstawy wymiaru, lecz kolejny zasiłek ustala od podstawy wyznaczonej poprzednio.
Do 31 grudnia 2021 r. zgodnie z art. 43 ustawy zasiłkowej podstawy wymiaru zasiłku nie ustalało się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Od 1 stycznia 2022 r. i ten przepis poddano modyfikacji. Skróceniu uległ okres między kolejnymi zasiłkami, przy którym nie trzeba ponownie ustalać podstawy wymiaru. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 43 ustawy zasiłkowej podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie ma przerwy albo przerwa jest krótsza niż miesiąc kalendarzowy.
Tak jak w przypadku trzech miesięcy kalendarzowych chodzi o okres obejmujący pełny kolejny nazwany miesiąc, stanowiący jednak tym razem 1/12 część roku kalendarzowego (wyrok Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2005 r., sygn. akt I UK 372/04). W art. 43 ustawy zasiłkowej na określenie terminów końcowego i początkowego wyznaczających długość przerwy uzasadniającej ustalenie podstawy wymiaru zasiłku na nowo użyty został zwrot ,,okres pobierania zasiłków”. Zatem okres ten należy rozumieć jako okres, od kiedy pracownik nabył prawo do wynagrodzenia/zasiłku i go nie utracił, przy czym nabycie prawa do zasiłku oznacza jednocześnie, że zasiłek przysługuje (jest pobierany).
Taka zmiana oznacza, że podstawa wymiaru zasiłku będzie wymagała częstszego przeliczenia. Pozostanie taka sama jak poprzednio tylko w przypadku braku przerwy między niezdolnościami lub gdy kolejna niezdolność wystąpi w tym samym lub kolejnym miesiącu. Na przeliczenie podstawy nie ma wpływu zmiana warunków wynagrodzenia za pracę, np. jego podwyższenie/obniżenie. Na zmianie przepisów w tym zakresie można jednak zarówno stracić, jak i zyskać, w zależności od tego, na jakich zasadach wypłacane jest wynagrodzenie, czy pracownikowi przyznano podwyżkę itd. [przykłady 2 i 3]
U pracownika
Pracownik z pytania wrócił w styczniu do pracy po chorobie grudniowej. Od 1 stycznia 2022 r. w razie niezdolności do pracy ponownie będzie mu przysługiwało wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy przez łącznie 33 dni. I już w lutym nastąpił odliczanie tego limitu, ponieważ pracownik ponownie zachorował, przy czym nie ma znaczenia na jaką chorobę. Nie minęło 60 dni od ostatniej niedyspozycji zdrowotnej, a to oznacza, że nie wszedł w nowy okres zasiłkowy. Tym samym cały ten czas zwolnienia lekarskiego trzeba dodać do poprzedniego okresu.
W odniesieniu do podstawy wymiaru zasiłku należy zauważyć, że między zakończeniem pobierania zasiłku w grudniu a powstaniem niezdolności w lutym była przerwa, ale wynosząca dokładnie miesiąc kalendarzowy, co oznacza, że pracownikowi należy obliczyć nową podstawę, tj. z okresu luty 2021 r. ‒ styczeń 2022 r. Wcześniej pracownik zarabiał miesięcznie łącznie 4000 zł (3800 zł + 200 zł dodatek). Od 1 stycznia 2022 r. dodatek zniesiono, ale podwyższono wynagrodzenie zasadnicze o 100 zł.
Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego za luty będzie stanowiła więc suma wynagrodzeń w wysokości 4000 zł (3451,60 zł po odliczeniu 13,71 proc.) wypłaconych za okres od lutego 2021 r. do grudnia 2021 r. oraz wynagrodzenie za styczeń 2022 r. w kwocie 3900 zł (3365,31 zł po odliczeniu 13,71 proc.). Łącznie jest to 41 332,91 zł. Średnie miesięczne wynagrodzenie wynosi 3444,41 zł.
Gdyby od 1 stycznia nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy, to wówczas podstawę chorobowego za luty 2022 r. należałoby obliczyć z wynagrodzenia po tej zmianie, tj. tylko za styczeń 2022 r. (art. 40 ustawy zasiłkowej).
Podstawa prawna
•art. 8, art. 9, art. 36 ust. 1, art. 40, art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
•art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162)