Chcielibyśmy skorygować podstawę składek za naszych ubezpieczonych za 2016 r. Okazało się, że była ona błędna. Czy będzie to możliwe w 2022 r.? Słyszeliśmy, że zmieniają się przepisy w tym zakresie, a my nie zdążymy dokonać korekt jeszcze w 2021 r.
Tak, przepisy ulegają zmianie. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z wchodzącego w życie 1 stycznia 2022 r. art. 48d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego płatnik składek nie może złożyć po upływie pięciu lat od dnia, w którym upłynął termin opłacenia składek rozliczonych w tej deklaracji i w tym raporcie. Zmianę tę wprowadziła szeroko omawiana duża nowelizacja przepisów ubezpieczeniowych, tj. ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizacyjna).
Do końca 2021 r. bez ograniczeń
Przepisy obowiązujące do końca 2021 r. nie zawierają żadnego przepisu, który wskazuje płatnikowi termin, w jakim może złożyć deklarację rozliczeniową oraz imienny raport miesięczny. Tak więc teoretycznie może ich dokonywać za wiele lat wstecz. A to, jak podkreślali autorzy projektu zmian do ustawy, prowadzi do nadużyć. Zwracali uwagę nie tylko na niestabilność stanu kont płatników, z czym nowelizacja ma walczyć, lecz także na takie zjawiska, jak zaniżanie podstawy wymiaru składek po latach od złożenia pierwotnych dokumentów. Jak wskazali w uzasadnieniu, w 2019 r. na kontach 280 tys. płatników składek została odnotowana co najmniej jedna korekta deklaracji rozliczeniowej za lata 1999‒2013. Ich zdaniem mija się to z celem korekty dokumentów, jaki przewiduje ustawa systemowa. A jest nim zgodność stanu konta płatnika i ubezpieczonych z rzeczywistością, tj. prawidłowym tytułem do ubezpieczeń i należnymi składkami. Zapewnienie tej zgodności obciąża płatnika, który jest zobowiązany przekazywać ZUS dane zawierające prawidłowe informacje. Jednak organ może działać także z urzędu. Otóż ZUS może sam sporządzać np. zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, deklaracje rozliczeniowe oraz imienne raporty miesięczne. Stwierdzenie przez organ błędu przede wszystkim wiąże się z zawiadomieniem płatnika i żądaniem sporządzenia korekty.
Płatnik ma obowiązek sporządzenia i przekazania dokumentów korygujących w terminie siedmiu dni od:
- stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie,
- otrzymania od ZUS zawiadomienia,
- uprawomocnienia się decyzji ZUS – jeżeli konieczność korekty danych jest wynikiem stwierdzenia nieprawidłowości w drodze decyzji,
- oraz nie później niż w ciągu 30 dni od otrzymania protokołu kontroli – jeżeli konieczność korekty danych jest wynikiem stwierdzenia nieprawidłowości w drodze kontroli.
Tylko działanie z urzędu
Od 1 stycznia 2022 r. powyższe terminy należy rozpatrywać z „zastrzeżeniem art. 48d”. Jak wynika wprost z ustawy systemowej w brzmieniu obowiązującym po 31 grudnia 2021 r., po upływie pięciu lat od dnia, w którym upłynął termin opłacenia składek rozliczonych w deklaracji rozliczeniowej oraz imiennym raporcie miesięcznym, ZUS dokumentów tych nie przyjmie. Do tego terminu nie będą miały zastosowania przepisy dotyczące zawieszania i przerywania biegu przedawnienia określone w art. 24 ust. 5 i 6. Jednak pewne zmiany na kontach będą możliwe nawet po upływie pięcioletniego okresu. Jak wynika z art. 48d ust. 3 ustawy systemowej, po tym czasie ZUS będzie mógł zmieniać jedynie dane na kontach ubezpieczonych z urzędu w trybie określonym w art. 48b ust. 4 ustawy systemowej. Co ważne, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe może być zewidencjonowana na kontach ubezpieczonych wyłącznie na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu albo prawomocnej decyzji. Nawet w przypadku stwierdzenia nadpłaty płatnik nie będzie mógł ubiegać się o jej zwrot. Zasada ta działa także w drugą stronę – po upływie pięciu lat ZUS nie będzie mógł dochodzić należności z tytułu składek, jeżeli na skutek dokonanej korekty powstanie zadłużenie.
Dla płatników, takich jak w opisywanej sytuacji, ważny jest przy tym przepis przejściowy, tj. art. 11 ustawy nowelizacyjnej. Zgodnie z nim deklaracje rozliczeniowe i imienne raporty miesięczne za okres do grudnia 2021 r. płatnik składek koryguje w okresie do 1 stycznia 2024 r. Zatem dokumenty za 2016 r. będzie można skorygować do 2024 r., mimo że termin złożenia ich pierwotnej wersji przypadał nawet osiem, a nie pięć lat wcześniej.
Podstawa prawna
• art. 83a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834) – w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r.
• art. 11 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
