Znowelizowane przepisy pozwolą ZUS na ich wypłatę w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności, a nie od dnia złożenia dokumentów. Specjalne zasady będą też dotyczyły osób, które odzyskają prawo do świadczeń po spłacie zadłużenia.

Już za niecałe trzy tygodnie zaczną obowiązywać znowelizowane przepisy zasiłkowe. I choć największe zainteresowanie budzą kwestie nowego sposobu ustalania okresu zasiłkowego oraz podstawy wymiaru zasiłku, to także warto zwrócić uwagę na zmianę terminów wypłaty zasiłków przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Te na pozór niewielkie zmiany mogą bowiem spowodować, że ubezpieczeni dłużej poczekają na zasiłki – od 1 stycznia termin na ich wypłatę będzie obliczany nie od dnia złożenia dokumentów, lecz od dnia wyjaśnienia okoliczności. A to pojęcie znacznie szersze.
Razem z wynagrodzeniem
Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) obowiązek obliczania i wypłacania zasiłków nakłada na płatników oraz ZUS. Zgodnie z art. 61 ust. 1 tego aktu prawnego zobowiązani są do tego:
1) płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych;
2) ZUS:
– ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych;
– ubezpieczonym prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym;
– ubezpieczonym będącym duchownymi;
– osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia;
– ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.
Terminy wypłaty składek zostały zaś określone w art. 64 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z jego ust. 1 w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. płatnicy składek wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a ZUS na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. W przypadku ubezpieczonych, dla których płatnikiem zasiłków jest ich płatnik składek, sprawa jest to tyle prosta, że powinni oni otrzymywać zasiłki w terminie, w którym otrzymują zazwyczaj wynagrodzenie – więc zazwyczaj do 10. dnia następnego miesiąca. Trzeba jednak podkreślić, że w razie wątpliwości co do prawa do zasiłku lub jego wymiaru płatnik może wystąpić do ZUS o rozstrzygnięcie spornych kwestii. Dopóki organ nie wyjaśni sprawy – przy czym przepisy nie nakładają na ZUS terminu, w jakim powinien odpowiedzieć na tego typu pismo – płatnik może wstrzymać się z wypłatą zasiłku ubezpieczonemu.
Z kolei ZUS powinien wypłacać zasiłki na bieżąco, po stwierdzeniu uprawnień. Ostatnie zdanie art. 64 ust. 1 ustawy zasiłkowej doprecyzowuje jednak, że płatnik zasiłków ma na to 30 dni od złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku. Takie dokumenty to przede wszystkim wniosek o zasiłek, a w przypadku ubezpieczonych zgłaszanych przez płatników także dokumenty przekazywane przez płatnika umożliwiające ZUS obliczenie podstawy wymiaru zasiłku. Niekiedy jednak problematyczne nie są braki w dokumentacji, ale okoliczności, które pozostawione bez wyjaśnienia nie pozwalają ZUS wypłacać zasiłku. Dzieje się tak np. w sprawach, w których ZUS podważa istnienie tytułu ubezpieczeniowego, a co za tym idzie – uprawnienie do zasiłku. W takich przypadkach ZUS zwraca się do płatnika i ubezpieczonego o wyjaśnienie pewnych okoliczności. Po ich wyjaśnieniu ZUS odmawia wypłaty zasiłku lub go wypłaca w ciągu 30 dni od wpłynięcia dokumentów.
To się jednak zmieni za sprawą nowelizacji, która zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2022 r. I tak zgodnie z nowym brzmieniem art. 64 ust. 1 zd. drugie zasiłki będą wypłacane przez ZUS nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku. Na marginesie warto dodać, że takie samo sformułowanie widnieje już w przepisach emerytalnych. Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.
Jedna emerytura dla byłego wojskowego
Jedna emerytura dla byłego wojskowego

Zobacz również
Dwie reguły
Nowelizacja przepisów zasiłkowych przewiduje ponadto specjalny termin wypłaty świadczeń osobom, którym wstrzymano wypłatę świadczeń z powodu zadłużenia w składkach. Chodzi tu o osoby wskazane w art. 2a ustawy zasiłkowej. I tak zgodnie z tą regulacją, która także będzie obowiązywać od 1 stycznia 2022 r., zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy oraz świadczenie rehabilitacyjne nie przysługują osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami korzystającymi z ulgi na start, duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę do czasu spłaty całości zadłużenia. Prawo do tych świadczeń przedawni się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia. To nowa konstrukcja w ubezpieczeniu chorobowym, dotychczas istniała ona jedynie w ubezpieczeniu wypadkowym. Od nowego roku zadłużenie pozbawi nie tylko świadczeń wypadkowych, lecz także chorobowych. Nowe przepisy nie mają natomiast wpływu na sytuację pracowników i zleceniobiorców – nawet gdy ich płatnicy mają zaległości w składkach, zachowują oni prawo do zasiłków.
Osoby, które opłacają składki za siebie, i ich współpracownicy będą mogli odzyskać prawo do zasiłku, jeśli spłacą zadłużenie. Zgodnie z art. 64 ust. 3, który także wchodzi w życie 1 stycznia 2022 r., ZUS wypłaci takim osobom zasiłek zgodnie z wyżej określonymi zasadami w ust. 1, ale z uwzględnieniem kolejnej zasady – otóż zasiłek zostanie wypłacony się nie później niż w terminie 60 dni od dnia spłaty całości zadłużenia.
Także niezawinione opóźnienie
Przekroczenie powyższych terminów powoduje, że płatnicy zasiłków (płatnik składek lub ZUS) poniosą konsekwencje finansowe. Zgodnie z art. 64 ust. 2 ustawy zasiłkowej, który nie ulega zmianie w 2022 r., jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, to jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Chodzi o art. 85 tej ustawy. Zgodnie z jego ust. 1, jeżeli ZUS – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS nie ponosi odpowiedzialności. Tu trzeba zwrócić uwagę na korzystną dla ubezpieczonych wykładnię sądów. Otóż zdaniem Sądu Najwyższego ZUS jest zobowiązany do uiszczenia odsetek zarówno wtedy, gdy można przypisać mu winę w uchybieniu terminowi do ustalenia prawa lub wypłaty świadczenia, jak i wtedy, gdy opóźnienie jest konsekwencją zdarzeń od niego zależnych, choć niezawinionych (tak np. Sąd Najwyższy w wyroku z 7 października 2004 r., sygn. akt II UK 485/03).
Szczegółowe zasady obliczania odsetek przewidują przepisy wykonawcze – rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych. [ramka] ©℗
Kiedy należą się odsetki
• Odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń ‒ do dnia wypłaty świadczeń.
• Okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.
• Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności.
• Jeżeli świadczenie jest wypłacane osobie uprawnionej za pośrednictwem poczty lub na rachunek bankowy, za dzień wypłaty świadczeń uważa się dzień przekazania należności na pocztę lub do banku.
• Odsetki wypłaca się z urzędu łącznie z wypłatą opóźnionego świadczenia.
• Jeżeli odsetki nie zostały wypłacone łącznie z wypłatą opóźnionego świadczenia, wypłaca się je:
– nie później niż łącznie z wypłatą świadczenia w następnym terminie jego płatności, gdy dotyczą świadczenia okresowego;
– niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 30 dni, gdy dotyczą świadczenia jednorazowego. ©℗
Podstawa prawna
•art. 61 i art. 64 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133)
•art. 85 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
•rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 12, poz. 104)
•art. 118 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)