Wciąż jeszcze jego złożenie w tym miesiącu skutkuje przyznaniem niższego świadczenia. Może się to wkrótce zmienić, jeśli wejdzie w życie projektowana nowelizacja ustawy emerytalnej.
Problem tzw. emerytur czerwcowych znany jest od lat, a wiąże z konstrukcją przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Przewidują one, co prawda, podwójną waloryzację składek emerytalnych zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego: roczną i kwartalną, ale osoby, który składają wnioski w czerwcu dowolnego roku, skorzystają tylko z rocznej. A to powoduje, że ich świadczenia są niższe. W 2020 r. wprowadzono incydentalne rozwiązanie, które pozwalało osobom w tej sytuacji obliczyć emeryturę w taki sposób, jak gdyby złożyły wniosek w maju, jeśli było to dla nich korzystniejsze. Na 2021 r. takiego przepisu nie wprowadzono, ale już wkrótce ma to się zmienić na stałe, jeśli wejdzie w życie planowana nowelizacja ustawy emerytalnej.
Waloryzacja roczna i kwartalna
Z art. 25 ustawy emerytalnej wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowią:
- składki na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury,
- zwaloryzowany kapitał początkowy,
- środki zewidencjonowane na subkoncie.
Waloryzację składek przeprowadza się od 1 czerwca każdego roku. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu. Operacja ta polega na pomnożeniu składek, które znajdowały się na koncie 31 stycznia danego roku, przez wskaźnik waloryzacji. Ustawa emerytalna określa, jak wskaźnik ten jest obliczany. Jest on oparty na wzroście cen towarów i usług oraz wzroście realnym sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym. W tym roku, jak wynika z obwieszczenia ministra rodziny i polityki społecznej z 9 maja 2021 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za 2020 r., wskaźnik ten wynosi 105,41 proc.
Oprócz waloryzacji rocznej składki na koncie ubezpieczonego podlegają także waloryzacji kwartalnej. Jej zasady określa art. 25a ustawy emerytalnej. Zgodnie z nim przy ustalaniu wysokości emerytury składki na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, są waloryzowane kwartalnie. I tak, w przypadku ustalania wysokości emerytury w pierwszym kwartale danego roku ‒ ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku, w drugim kwartale ‒ za czwarty kwartał poprzedniego roku itd. Waloryzacji podlegają składki zewidencjonowane na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja. Jak wynika z obwieszczenia ministra rodziny i polityki społecznej z 10 czerwca 2021 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za 2021 r. – wskaźnik waloryzacji składek za pierwszy kwartał 2021 r. wynosi 112,64 proc.
Problem na chwilę rozwiązany
Korzystny mechanizm waloryzacji, który proponuje się w ustawie nowelizacyjnej, obowiązywał już incydentalnie w 2020 r. Zgodnie bowiem z art. 53 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 875) w przypadku ustalania w czerwcu 2020 r. wysokości emerytury na podstawie ustawy emerytalnej waloryzacji składek, o której mowa w art. 25a tej ustawy, dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju 2020 r., jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego. Zasadę tę stosowano również do ubezpieczonego, który wiek uprawniający do emerytury osiągnął po 31 maja 2020 r.
„Czerwcowi emeryci” z 2020 r. nie stracili więc na złożeniu wniosku w czerwcu, ale ustawodawca nie wprowadził podobnego rozwiązania w 2021 r. Prawdopodobnie w założeniu do czerwca 2021 r. miała już zostać przyjęta ustawa nowelizująca, ale prace nad nią jednak się przeciągają.
Sądy potwierdzają
Sprawy emerytur czerwcowych były przedmiotem sporów sądowych, ale sądy konsekwentnie potwierdzały istnienie tej swego rodzaju luki. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 27 lipca 2017 r., sygn. akt III AUa 1138/16, stwierdził wprost, że w przypadku przejścia na emeryturę w czerwcu danego roku dokonuje się wyłącznie rocznej waloryzacji składek 1 czerwca tego roku, a zgromadzone składki nie są już objęte żadną waloryzacją kwartalną. Z kolei Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 12 sierpnia 2015 r., sygn. akt III AUa 156/15, wyjaśnił, że waloryzacja kwartalna nie dotyczy osób, których emerytura zostaje ustalona w czerwcu danego roku, bo ich składki i kapitał na 1 czerwca zostały zwaloryzowane wskaźnikiem rocznym, a więc za cały rok poprzedzający ustalenie emerytury. Z kolei osoby przechodzące na emeryturę w kwietniu lub maju danego roku także mają zwaloryzowane składki za cały poprzedni rok, a to dzięki mechanizmowi waloryzacji kwartalnej, ponieważ w tym przypadku ostatniej waloryzacji kwartalnej dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku, a więc cały rok poprzedzający przejście na emeryturę objęty jest waloryzacją.
Ustawodawca problem ten postanowił wreszcie naprawić i zaproponował zmianę art. 25a ustawy emerytalnej. Zgodnie z proponowanym ust. 2a w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku waloryzacji składek dokonuje się w taki sam sposób, jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego. Ustęp 2a zgodnie z projektowanym ust. 2b stosuje się również do ubezpieczonego, który wiek uprawniający do emerytury osiągnął po 31 maja danego roku. Na mocy natomiast art. 17 ustawy nowelizującej wspomniane ust. 2a i 2b mają zastosowanie do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony po 31 maja 2021 r. lub przyznanych na podstawie art. 24a ustawy emerytalnej osobom, które wiek emerytalny ukończyły po 31 maja 2021 r., oraz do rent rodzinnych przyznanych po osobach zmarłych po 31 maja 2021 r.
Podstawa prawna
• art. 24a‒25a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 794)
