Zajmuję się uprawą kiełków i produkcją roślinną mikroliści słonecznika, amarantusa, gorczycy itp. w wynajętej hali wielkości garażu. Poletko uprawne w tym przypadku to kuwety wyścielone matami kokosowymi, odpowiednio oświetlone specjalnym światłem żarówek. Po ok. dwóch tygodniach wegetacji kiełki/mikroliście opakowuje się w plastikowe pudełka i sprzedaje do punktów sprzedaży zdrowej żywności, stoisk warzywnych lub gastronomii (jeśli ta funkcjonuje).
Początkowo obrót był niewielki, więc rozliczałem się na zasadach ogólnych jako prowadzący działalność nieewidencjonowaną. Obecnie interes się rozwija i powstał problem, w jakiej formie prawnej go prowadzić. Wystąpiłem do GUS o kwalifikację tej działalności, a GUS uznał ją za działalność oznaczoną kodem PKD 01.13.Z – Uprawa warzyw, włączając melony oraz uprawa roślin korzeniowych i roślin bulwiastych. Według Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej nie jest to działalność gospodarcza, lecz rolnicza. Działalność rolnicza (przy normach szacunkowych) nie uwzględnia z kolei takiej formy uprawy. Moja działalność nie ma powierzchni uprawnej, więc KRUS mnie pewnie nie ubezpieczy. W jaki sposób zarejestrować tę działalność i podlegać ubezpieczeniom społecznemu i zdrowotnemu?
W opisywanej sytuacji istnieją przesłanki do przyjęcia, że jest to działalność rolnicza, a do tej na mocy art. 6 ust. 1 pkt 1 prawa przedsiębiorców nie stosuje się przepisów tej ustawy. Taka działalność nie może być więc zarejestrowana w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Ze wspomnianego artykułu wynika bowiem, że przepisów prawa przedsiębiorców nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego.
Charakter działalności rodzi jednak inny obowiązek ‒ prowadzący uprawę produktów pochodzenia roślinnego przed formalnym jej rozpoczęciem dokonać musi wpisu do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Takie obowiązki wynikają z ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia (dalej: u.b.ż.ż.). Co trzeba podkreślić, w przypadku niedopełnienia tego wymogu istnieje ryzyko poniesienia kary pieniężnej. Wynika to z art. 103 ust. 1 pkt 4 u.b.ż.ż., gdzie postanowiono, że kto prowadzi działalność w zakresie produkcji lub obrotu żywnością bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów lub o zatwierdzenie zakładu i wpis do rejestru zakładów lub wbrew decyzji o odmowie zatwierdzenia zakładu w trybie i na zasadach określonych w art. 6 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 oraz art. 63 u.b.ż.ż., podlega karze pieniężnej w wysokości do trzydziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ogłoszonego w dla celów emerytalnych.
Obowiązkowo i dobrowolnie
Wpis do rejestru zakładów podlegających kontroli PIS nie spowoduje jednak, że prowadzący działalność będzie podlegał ubezpieczeniu społecznemu albo zdrowotnemu.
Jeśli chodzi o możliwość podlegania powszechnemu ubezpieczeniu społecznemu (ZUS), to należy odnieść się do art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w którym zawarto zamknięty katalog podmiotów objętych obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalno-rentowym. Należą do nich m.in. pracownicy, zleceniobiorcy, ale także prowadzący pozarolniczą działalność. W tym katalogu nie zawarto jednak działalności rolniczej.
Ustawa pozwala jednak na dobrowolne zgłoszenie się do niektórych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego i rentowego. Prawo takie przysługuje osobie, która nie spełnia warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo. Składki będą obliczane od zadeklarowanej przez ubezpieczonego kwoty, która nie może być niższa niż obowiązujące w danym roku minimalne wynagrodzenie (w 2021 r. – 2800 zł).
Nie będzie jednak możliwe objęcie takiej osoby ubezpieczeniem chorobowym, pozwalającym na uzyskanie np. zasiłku chorobowego lub opiekuńczego. Nie może się ona również zgłosić do dobrowolnego ubezpieczenia wypadkowego, pozwalającego na wypłatę świadczeń w razie wypadku przy pracy.
Taka osoba może jednak zostać objęta ubezpieczeniem zdrowotnym, co pozwoli jej na korzystanie z bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej. Z art. 68 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wynika m.in., że osoby, które nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, mogą ubezpieczyć się dobrowolnie na podstawie pisemnego wniosku złożonego w Narodowym Funduszu Zdrowia, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Podstawę wymiaru składki opłacanej stanowi wówczas zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od równowartości przeciętnego wynagrodzenia. Wnioskodawca zawiera z NFZ umowę i zostaje objęty ubezpieczeniem od dnia w niej określonego, a przestaje od dnia rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek. Oprócz umowy konieczne będzie jednak wniesienie opłaty dodatkowej, w przypadku gdy istnieje przerwa między rozpoczęciem dobrowolnego podlegania ubezpieczeniu a ostatnim podleganiem temu ubezpieczeniu. W zależności od długości przerwy wysokość może się wahać od 20 do 200 proc. zgłoszonej podstawy wymiaru składki.
A może rolnicze…
Alternatywnym rozwiązaniem może być skorzystanie z możliwości, jaką daje ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników (dalej: u.u.s.r.). Zgodnie z art. 16 u.u.s.r. ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu można podlegać także, na wniosek, gdy obszar użytków rolnych jest mniejszy niż 1 ha. Zgodnie z art. 16 ust. 2 u.u.s.r. dobrowolnym ubezpieczeniem rolniczym na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym. Nie jest to jednak możliwe w stosunku do osób, które podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu lub mają ustalone prawo do emerytury lub renty albo mają ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Z przepisu tego wynika, że dobrowolnym ubezpieczeniem może być objęty „inny rolnik”. Definicja rolnika zawarta została w art. 6 pkt 1 u.u.s.r. Przez rolnika rozumie się pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Polski, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia.
Warto zauważyć, że jedną z przesłanek przyznania statusu rolnika (także przy ubezpieczeniu dobrowolnym) jest posiadanie przez osobę gospodarstwa rolnego. Posiadanie niekoniecznie oznacza prawa własności. Na ten aspekt prawny w kontekście art. 6 pkt 1 u.u.s.r. zwracano uwagę w orzecznictwie sądowym (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 11 września 2012 r., sygn. akt III AUa 2504/11). W praktyce rolnik w sensie prawnym nie musi być właścicielem gospodarstwa domowego, aby korzystać z możliwości ubezpieczenia na ww. warunkach. Natomiast sama definicja gospodarstwa rolnego wynika z art. 6 pkt 4 u.u.s.r., a stanowi, że rozumie się przez to każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej.
Podsumowując, należy przyjąć, że opisywana działalność nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnym. Podmiot prowadzący taką działalność może być jednak na swój wniosek objęty dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym w ZUS oraz zdrowotnym – na mocy umowy z NFZ. Alternatywą może być skorzystanie z ubezpieczeń na warunkach z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162)
• art. 63, art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2021)
• art. 6 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)
• art. 68 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1398; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 97)
• art. 16 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 266)
• art. 6 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.Urz. WE z 2004 r. L 139, s. 1; ost.zm. Dz.Urz. UE z 2009 r. L 87, s. 109)
