Pracownica w kwietniu otrzymała 10-dniowe zwolnienie lekarskie na opiekę nad chorą matką (6‒15 kwietnia). Siostra pracownicy w tym roku kalendarzowym wykorzystała 10 dni zasiłku opiekuńczego na chorego ojca. Pracownica w styczniu tego roku chorowała i pobrała wynagrodzenie chorobowe. Czy podstawa ustalona w styczniu pozostanie podstawą dla zasiłku opiekuńczego? Podstawa zasiłku opiekuńczego wynosiła wówczas 2956,73 zł. Wynagrodzenie jest określone w stałej miesięcznej stawce 3500 zł.

odpowiedź

Prawo do zasiłku opiekuńczego mają osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym (obowiązkowym lub dobrowolnym), zwolnione od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny. Zasiłek ten przysługuje bez okresu wyczekiwania, czyli od pierwszego dnia ubezpieczenia.
O zasiłek mogą się ubiegać osoby sprawujące opiekę nad:
  • dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
‒ nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna, sprawujących opiekę nad dzieckiem,
‒ porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
‒ pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innej placówce leczniczej;
  • dzieckiem niepełnosprawnym (dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat) w przypadku:
‒ porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
‒ pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;
  • chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat lub chorym dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat;
  • innym chorym członkiem rodziny.
Zgodnie z ustawową definicją za dzieci uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie. Członkami rodziny są małżonek, rodzice, rodzic dziecka, ojczym, macocha, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat, jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki. Warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym, wymagany przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny, jest spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres choroby. O zasiłek opiekuńczy mogą np. występować również dziadkowie, sprawując opiekę nad chorymi wnukami, o ile podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. Nie muszą na stałe mieszkać z dzieckiem, wystarczy, że zatrzymają się w gospodarstwie na czas choroby dziecka.
W przypadku rodziców prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, z tym że świadczenie wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.
Nie więcej niż 14 dni
Liczba dni płatnej opieki jest ograniczona w skali roku, w zależności od tego, kim ubezpieczony się zajmuje. Tak więc zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy, nie dłużej jednak w roku kalendarzowym niż przez okres:
  • 60 dni – z tytułu opieki nad dziećmi w wieku do lat 14, w tym także dziećmi niepełnosprawnymi w tym wieku;
  • 14 dni – z tytułu opieki nad innymi członkami rodziny, w tym chorymi dziećmi w wieku powyżej 14 lat;
  • 30 dni, jeśli opieka sprawowana jest nad:
‒ chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku powyżej 14 do ukończenia 18 lat, albo
‒ dzieckiem niepełnosprawnym w wieku powyżej 8 do ukończenia 18 lat, jeśli w wyniku porodu, choroby albo pobytu w szpitalu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem, nie mogą oni opiekować się dzieckiem niepełnosprawnym.
Okresy te są niezależne od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz liczby dzieci, w tym dzieci niepełnosprawnych i innych chorych członków rodziny wymagających opieki. Zatem np. w przypadku chorych innych członków rodziny obowiązuje jeden limit 14 dni w roku, przez jaki przysługuje zasiłek. Limit ten nie jest więc oddzielny na każdego opiekuna.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym. W razie gdy np. chorują dzieci i inni krewni, obowiązuje jeden, wyższy limit.
W przypadku gdy opieka jest sprawowana wyłącznie nad:
  • chorym dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat,
  • dzieckiem niepełnosprawnym do ukończenia 18 lat w razie porodu, choroby lub pobytu w szpitalu opiekuna,
  • innym chorym członkiem rodziny
‒ zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie za okres nie dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym. [przykład]

przykład

Większy limit na dziecko
Pracownik wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego na chorą matkę. Jednak w tym roku kalendarzowym siostra ubezpieczonego otrzymała już zasiłek opiekuńczy również z tytułu opiekowania się chorą matką przez 14 dni. Oznacza to, że syn w ogóle nie ma prawa do zasiłku opiekuńczego, bo całą roczną 14-dniową pulę wykorzystała już jego siostra. Jednak pracownik ma prawo do zasiłku opiekuńczego za pięć dni sprawowania pieczy nad chorą siedmioletnią córką. Tutaj bowiem limit jest wyższy. ©℗
Nie wszyscy domownicy uwzględniani
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje jednak w kilku przypadkach. Nie będzie on należny, gdy poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Ograniczenie to nie dotyczy opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do dwóch lat. Ubezpieczony straci prawo do zasiłku, jeśli w okresie sprawowania opieki wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia (traci prawo do zasiłku za cały okres tego zwolnienia).
Nie wszystkie osoby, które znajdują się we wspólnym gospodarstwie domowym, mogą zdaniem ustawodawcy sprawować opiekę na dzieckiem. Mimo ich obecności w domu ubezpieczony będzie mógł ubiegać się o zasiłek. Za takiego członka rodziny uważa się:
  • osobę całkowicie niezdolną do pracy,
  • osobę chorą,
  • osobę, która ze względu na wiek jest niesprawna fizycznie lub psychicznie,
  • osobę prowadzącą gospodarstwo rolne,
  • pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
  • osobę prowadzącą działalność pozarolniczą,
  • osobę niezobowiązaną do sprawowania opieki na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki.
Podstawa wymiaru
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku i przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Do ustalania podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego stosuje się te same zasady, które ustanowiono dla zasiłku chorobowego. Oznacza to, że podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego przysługującego pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Wynagrodzenie to przychód podlegający składce na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu części składek społecznych finansowanych przez pracownika, potrącanych przez płatnika, łącznie 13,71 proc.
Obowiązuje zasada, zgodnie z którą podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe (art. 43 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Oznacza to, że podstawa poprzednio ustalona dla danego zasiłku pozostaje bez zmian.
W opisanym przypadku pracownica chorowała w styczniu, a zasiłek opiekuńczy pobierze w kwietniu. I tu podstawa opiekuńczego nie wymaga ponownego obliczania (z nowego okresu). Biorąc pod uwagę, że podstawa zasiłku opiekuńczego wynosi 2956,73 zł, zasiłek za cztery dni należy obliczyć w następujący sposób:
2956,73 zł : 30 = 98,56 zł
98,56 zł x 80 proc. = 78,85 zł
78,85 zł x 4 dni = 315,40 zł
Z kolei obliczając wynagrodzenie za przepracowaną część kwietnia, należy pamiętać, że skoro zasiłek przysługuje tylko za cztery dni, pozostałe dni zwolnienia będą absencją usprawiedliwioną niepłatną, chyba że pracownica po czterech dniach wróci do pracy lub pracodawca dobrowolnie zapłaci za resztę dni. Jeśli nie, a wynagrodzenie jest określone w stałej miesięcznej stawce 3500 zł, należałoby je obliczyć tak, jak poniżej.
  • Odliczenie z tytułu zasiłku:
3500 zł : 30 = 116,67 zł
116,67 zł x 4 dni = 466,68 zł
  • Odliczenie z tytułu niepłatnej nieobecności:
3500 zł : 168 godz. (nominał kwietnia) = 20,83 zł
20,83 zł x 32 godz. nieprzepracowane (od 12 do 15 kwietnia) = 666,56 zł
  • Pomniejszenie stałej stawki zasadniczej:
3500 zł ‒ (466,68 zł + 666,56 zł) = 2366,76 zł
Zasiłek opiekuńczy nie podlega składkom na ZUS, tylko opodatkowaniu podatkiem dochodowym jako przychód z innych źródeł. W tym przypadku można oba przychody rozliczyć wspólnie, bo składka zdrowotna od wynagrodzenia nie przewyższy zaliczki na podatek ustalonej od tego wynagrodzenia.
Ile do wypłaty za kwiecień 2021 roku
Elementy Kwota Sposób wyliczenia
Przychód 2682,16 zł 2366,76 zł + 315,40 zł
Składki na ubezpieczenia społeczne 324,49 zł Podstawa wymiaru: 2366,76 zł‒ składka emerytalna: 2366,76 zł x 9,76 proc. = 231 zł‒ składka rentowa: 2366,76 zł x 1,5 proc. = 35,50 zł‒ składka chorobowa: 2366,76 zł x 2,45 proc. = 57,99 złSuma składek: 324,49 zł
Składka na ubezpieczenie zdrowotne:‒ do zapłaty do ZUS‒ do odliczenia od zaliczki na podatek 183,80 zł158,28 zł Podstawa wymiaru: 2042,27 zł (2366,76 zł, po pomniejszeniu o 324,49 zł, czyli składki na ubezpieczenia społeczne)2042,27 zł x 9 proc. = 183,80 zł2042,27 x 7,75 proc. = 158,28 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 156 zł Przychód do opodatkowania: 2682,16 zł‒ podstawa opodatkowania po zaokrągleniu: 2108 zł [2366,76 zł (wynagrodzenie) ‒ 250 zł (koszty uzyskania przychodów ‒ 324,49 (składki na ubezpieczenia społeczne) + 315,40 zł]‒ zaliczka do urzędu skarbowego: 156 zł (2108 zł x 17 proc.) ‒ 43,76 zł = 314,60 zł (zaliczka na podatek) ‒ 158,28 zł (składka zdrowotna) = 156,32 zł
Do wypłaty 2017,87 zł 2682,16 zł ‒ (324,49 zł + 183,80 zł + 156 zł)
Podstawa prawna
•art. 3 pkt 3, art. 32, art. 33‒35, art. 36, art. 40, art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2112)